बिर्तामोड, पुष ३ । व्यापार व्यवसाय , संस्कार संस्कृति, पर्यटकीय स्थलको संवर्द्धन गर्ने भनेर जेसुकै बहाना बनाएपनि पछिल्लो समय जुवा खेलाउनै लागि मेला महोत्सव लगाउने क्रम बढेको छ ।
व्यापार व्यवसाय र कलाकारको प्रस्तुतीबाट खासै आम्दानी नभएपनि जुवाजन्य खेलबाट मनग्ये नाफा हुने देखेर महोत्सव आयोजना गर्नेहरु बढ्दै गएका हुन् । झापामा हिउँदमा मात्र नभएर बाह्रै महिना एकपछि अर्को महोत्सव आयोजना भइरहेको छ । यतिबेला झापामा जहीतही महोत्सव चलिरहेको छ । भर्खरै बिर्तामोड र राजगढमा महोत्सव सकिएको छ । नेपाल तामाङ घेदुङले बिर्तामोड पर्यटन महोत्सव समापन गरेको भोलिपल्ट बिर्तामोड उद्योग वाणिज्य संघले ‘बिर्तामोड अन्तर्राष्ट्रिय औद्योगिक व्यापार महोत्सव’ आयोजना गर्ने निर्णय गर्यो ।
गत मंसिर १ देखि मंसिर २२ गतेसम्म बिर्तामोड पर्यटन महोत्सव संचालन भएको थियो भने बिर्तामोड उद्योग वाणिज्य संघको आयोजनामा आगामी माघ ११ देखि २३ गतेसम्म ‘बिर्तामोड अन्तर्राष्ट्रिय औद्योगिक व्यापार महोत्सव’ गर्ने तयारी थालिएको हो । यसअघि २०७९ फागुन ५ मा बिर्तामोड उद्योग वाणिज्य संघले महोत्सव आयोजना गरेको थियो ।
महोत्सव कुनै एउटा संस्थाले आफ्नो ब्यानरमा आयोजना गर्ने र त्यस संस्थालाई राम्रै रकम दिएर ठेकेदारले महोत्सव संचालन गर्ने गरेको पाइएको छ । मेलाको स्वीकृति लिने र राम्रै रकम आफूलाई दिनेगरी आयोजक संस्थाले अर्कालाई मेला ठेक्का दिने प्रचलन चलेको हो । जुनसुकै उद्धेश्य भनिएपनि मेला महोत्सवको मुख्य उद्धेश्य पैसा कमाउनु नै रहेको हुन्छ । ठेकेदारले आयोजकलाई दिएको रकमसहित अन्य खर्च उठाउन हरेक महोत्सवमा जुवाजन्य खेल खेलाउने गरेको पाइएको छ । जसलाई प्रहरी प्रशासनले अनदेखा गर्ने गरेको छ ।
मेला, महोत्सव र फेस्टिभलमा रैथाने खाना, उत्पादन र संस्कृतिलाई बिर्सन थालिएको छ। कृषि उत्पादन, स्थानीय उत्पादनको प्रवर्द्धन र बजारीकरण गर्ने उद्देश्यले आयोजना गरिएको भनिए पनि यस्ता मेला महोत्सवमा स्थानीयता झल्कने न संस्कृति प्रस्तुत हुन्छ, न त खानेकुरा । स्थानीय सरकार, उद्योग वाणिज्य संघ र प्रदेश सरकारको समेत संलग्नता हुँदै आएका यस्ता महोत्सवमा खर्चको विवरण सार्वजनिक नहुँदा विवादमा आउने गरेका छन्।
मेला, फेस्टिभल, सांस्कृतिक महोत्सवजस्ता कार्यक्रमले समाजमा कुनै न कुनै सन्देश दिनुपर्ने हो। सार्वजनिक स्थानमा आयोजना हुने कार्यक्रमको निश्चित उद्देश्य पनि हुनुपर्ने हो । यस्ता कार्यक्रमबाट न समाजले त्यसको मूल मर्म बुझ्न चाहेको छ, न त आयोजकले नै स्पष्ट पार्न चाहन्छन्।
‘कन्सर्ट’का नाममा सरकारी बजेट दिन कानुनी वैधता नभएका कारण महोत्सव तथा फेस्टिभलजस्ता नाममा सरकारले बजेट उपलब्ध गराउँदै आएको छ।
बर्सेनि एउटै संस्था आयोजक, त्यही व्यक्ति प्रमुख अतिथि र त्यस्तै किसिमका सीमित दर्शकको सहभागितामा हुने महोत्सवले सरकारी बजेट पचाउने ‘धन्दा’ मात्रै भएको विज्ञहरू बताउँछन्। कतिपयले त सरकारी बजेट पचाउनकै लागि भए पनि बर्सेनि यस्ता कार्यक्रम गर्दै आएका छन्।
यसरी आयोजना भएका सार्वजनिक कार्यक्रमहरूको आयव्यय सार्वजनिक नगरेको विषयमा नागरिक समाजबाट आलोचना हुने गरेको छ। सार्वजनिक कार्यक्रमहरूमा भएको आयव्यय सार्वजनिक नगर्दा जवाफदेही बन्न नसकेको आरोप उनीहरूको छ।
गत वर्ष बिर्तामोडमा आयोजित आदिवासी महोत्सवको हरहिसाव अझै सार्वजनिक गरिएको छैन । तामाङ घेदुङले आयोजना गरेको महोत्सव सकिएपछि हरहिसाव सार्वजनिक गर्नुपर्नेमा त्यसप्रति आयोजक संस्था जवाफदेही बनेको देखिदैन ।
बिर्तामोड उद्योग वाणिज्य संघले २०७९ फागुन ५ मा महोत्सव आयोजना गर्दा त्यसको आय व्यय धेरै समयपछि मात्र सार्वजनिक गरेको थियो । महोत्सवबाट राम्रो आम्दानी भएको चर्चा चलेपनि वाणिज्य संघले ४ लाख मात्र आम्दानी भएको देखाएको थियो ।
