सन्ध्या आरतीका शान्त धुनहरू, संस्कृत श्लोकहरूको पवित्र गुन्जन र आध्यात्मिक वातावरणमा हुर्किएका सीता र किशोर ढुङ्गानाको जीवन भक्तिसंगीतको अनुपम उदाहरण हो। धार्मिक पृष्ठभूमि भएका यी दम्पतीको सांगीतिक यात्रा बाल्यकालमै सुरु भयो। पारिवारिक वातावरणले उनीहरूलाई छन्दोबद्ध श्लोकहरूको वाचनतर्फ प्रेरित गर्याे। नियमित अभ्यासले गर्दा धेरै स्तोत्रहरू मुखाग्र भए र उनीहरूले त्यसको लय, छन्द र संगीतसँगको सम्बन्धलाई महसुस गरे।
धार्मिक अनुष्ठानका क्रममा भएको पहिलो भेटबाट नजिकिएका यी दुई विक्रम संवत् २०६२ सालमा वैवाहिक जीवनमा बाँधिए। विवाहपछि एकअर्काको सहयोगमा उनीहरूले संगीतलाई अझ परिष्कृत बनाउन औपचारिक अध्ययन गरे। जीवनका अनेकौं संघर्षबीच पनि उनीहरूले संगीतलाई आफ्नो साधना र पेशाका रूपमा अघि बढाए। विगत दुई दशकदेखि भक्तिसंगीतलाई जीवनयापनको माध्यम बनाएका यी दम्पती आज झापालगायत देशभर लोकप्रिय छन्।
पूर्वीय ग्रन्थहरूको अध्ययनले उनीहरूको सांगीतिक यात्रालाई अझ सशक्त बनाएको छ। नेपाली, हिन्दी र संस्कृतका रचनामा आधारित मौलिक भक्ति संगीत सिर्जना गर्दै उनीहरूले श्रोताहरूलाई मन्त्रमुग्ध बनाउँदै आएका छन्। “संगीत भनेको आत्माको आवाज हो, जसले एक्लै पनि शान्ति दिन सक्छ, अरूलाई त अझ बढी आनन्द दिन्छ,” उनीहरू भन्छन्।
तर, पछिल्ला दिनमा भक्तिसंगीतमा प्यारोडीले वास्तविक सिर्जना र सर्जकलाई ओझेलमा पारिरहेको देखेर उनीहरू चिन्तित छन्। “प्यारोडी गाउनु अपवाद हुन सक्छ, तर गीति संग्रहमा मौलिक सिर्जनालाई मात्र स्थान दिनुपर्छ,” उनीहरू जोड दिन्छन्।
कथावाचकका प्रसङ्ग र लयसँग भक्ति संगीतको तालमेल मिलाउन उनीहरूलाई धेरै चुनौतीहरू सामना गर्नुपर्छ। तर, यही चुनौतीमा उनीहरूलाई आनन्द पनि मिल्छ। “श्रोताहरूको भावुक प्रतिक्रिया हाम्रो लागि प्रेरणाको स्रोत हो,” उनीहरू बताउँछन्।
आफ्नो प्रस्तुतिहरूलाई प्रभावशाली बनाउन संस्कृत अध्ययनले ठूलो सहयोग गरेको उनीहरूको अनुभव छ। “संगीत र अध्यात्मको गहिराइ बुझ्न संस्कृतको आधारभूत ज्ञान आवश्यक छ,” उनीहरूको धारणा छ।
उनीहरूले बुधबारेमा आफ्नै निवासमा श्रीकला केन्द्र संगीतालय स्थापना गरेका छन्। यहाँ इच्छुक साधकहरूलाई भक्ति संगीतको प्रशिक्षण दिइन्छ। धार्मिक अनुष्ठानदेखि भजन सन्ध्या र प्रतियोगितात्मक प्रस्तुतिहरूसम्म उनीहरूका प्रस्तुति सधैं उत्कृष्ट हुने गरेका छन्।
उनीहरूको सांगीतिक यात्रा केवल प्रस्तुति र साधनामा सीमित छैन। उनीहरूले आफ्ना मौलिक रचनाहरूलाई युट्युब च्यानलमार्फत पनि श्रोतासमक्ष पुर्याइरहेका छन्। एक छोरा र एक छोरीका अभिभावकका रूपमा उनीहरूले आफ्नी छोरीलाई पनि संगीतको प्रारम्भिक शिक्षा प्रदान गरिरहेका छन्। उनीहरू नभएको बेला छोरीले संगीत सिक्न आउने साधकहरूलाई सहजीकरण गरिरहेकी छन्।
“भक्तिसंगीत क्षणिक मनोरञ्जनका लागि होइन, यो सदाबहार आनन्दको स्रोत हो,” उनीहरूको विश्वास छ। यो सन्देशलाई आत्मसात् गर्दै उनीहरूले नेपाली झ्याउरे लयदेखि हिन्दी र संस्कृतका भजनहरूसम्म विशिष्ट रचनामा प्रस्तुत गरेका छन्। श्रोताहरूको साथ र माया नै उनीहरूको ऊर्जा हो।
सीता र किशोर ढुङ्गानाको यो प्रेरणादायी यात्रा केवल सांगीतिक साधनामा सीमित छैन। यो यात्रा साधना, संघर्ष, सृजनशीलता, र समर्पणको उत्कृष्ट उदाहरण हो। संस्कृत, छन्द र संगीतको संयोजनले उनीहरूको सिर्जनालाई अझ प्रभावशाली बनाएको छ। उनीहरूले स्थापित गरेको भक्तिसंगीतको यो मञ्चले नयाँ पुस्तालाई पनि प्रेरित गरिरहेको छ।
संगीतमार्फत अध्यात्म र चेतनाको प्रसार गर्दै यी दम्पतीले समाजलाई सकारात्मक सन्देश दिइरहेका छन्। उनीहरूको यात्राले भक्तिसंगीतलाई सांस्कृतिक पहिचानका रूपमा स्थापित गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ।
