अन्तर्राष्ट्रिय मे दिवस । यो दिवस संसारभरिका श्रमिक वर्गको हक अधिकार र श्रमको सम्मानमा समर्पित छ।
मजदुर दिवसको रुपमा मनाइने यो पर्वको पृष्ठभूमि श्रमिक आन्दोलनसँग गहिरो रुपमा जोडिएको छ। जसले १९ शताब्दीको औद्योगिक क्रान्तिपछिको सामाजिक र आर्थिक अत्याचारविरुद्ध बुलन्द आवाज उठाएको थियो।
सन् १८८६ को मे १ मा अमेरिकाको सिकागो सहरमा हजारौं मजदुरहरूले काम गरिरहेको समयावधिलाई घटाएर ८ घण्टामा सीमित गर्न आन्दोलनको सुरुवात गरे। त्यस क्रममा औद्योगिक कारखानामा हड्ताल गरिरहेका मजदुरमाथि गोली चलाइयो, केही मजदुरको मृत्यु भयो ।
संयुक्त राज्य अमेरिकाको हेय मार्केट स्क्वायरमा शान्तिपूर्ण प्रदर्शन चलिरहेका बेला अज्ञात व्यक्तिले बम विस्फोट गराए । त्यसपछि प्रहरी र प्रदर्शनकारीबीच हिंसात्मक झडप हुन पुग्यो ।
यो घटनापछि श्रमिक मजदुरका नेताहरूलाई षड्यन्त्रपूर्वक गिरफ्तार गरियो,केहीलाई मृत्युदण्ड र केहीलाई कठोर सजाय दिइयो।
यसलाई हेय मार्केट हत्याकाण्डका रूपमा इतिहासमा चित्रित गरिएको छ। सिकागो सहरको ऐतिहासिक स्थल हिमार्केट स्क्वायरबाट सुरुवात भएको मजदुर आन्दोलनलाई सन् १८८९ मा पेरिसमा आयोजित अन्तर्राष्ट्रिय समाजवादी सम्मेलनमा सम्मानपूर्वक स्मरण गर्दै मे १ लाई अन्तर्राष्ट्रिय मजदुर दिवसका रुपमा घोषणा गरियो । यो दिवसले विश्वभरका अनेकौं देशहरुमा श्रमिकको हक र हितका लागि कानुनी सुधारहरु ल्याउन आजका दिनसम्म उत्प्रेरणा प्रदान गरिरहेको छ ।
नेपालमा मे दिवस २००७ सालको क्रान्तिपछि औपचारिक रुपमा मनाउन थालिएको हो। जहाँनिया राणाशासनलाई निस्तेज गर्दै प्रजातन्त्रको प्राप्तिमा विराटनगर सहरको जुटमिल र त्यहाँका मजदुरहरूको प्रधान भूमिका रहेको छ । तसर्थ नेपालको प्रजातन्त्र र मजदुर आन्दोलन एक अर्काका परिपूरक हुन् ।
यतिबेला मे डेलाई श्रमिकहरूको योगदानको कदर गर्ने र उनीहरूको हक अधिकारलाई सुनिश्चित गर्ने अवसरको रुपमा मनाइँदै आएको पाइन्छ ।
मे दिवस केवल श्रमजीवी र भुइँमान्छेहरूको एउटा पर्व मात्रै होइन , यो त महान श्रमिकहरूको संघर्ष, बलिदान र मानव श्रमको सम्मानको प्रतीक हो। नेपालको परिपेक्षमा त प्रजातन्त्र र लोकतन्त्रको दर्बिलो आधार स्तम्भ पनि हो।
२००७ साल र ००७ सालपछि आजका दिनसम्म नेपालमा राजनीतिक परिवर्तनका लागि भएका सबै क्रान्तिहरूमा नेपाली श्रमिकको विशिष्ट योगदान रहेको कसैले नकार्न सक्दैन। तर मजदुरको काँध चढेर सत्ताको बागडोर सम्हाल्न पुगेका केही भूतपूर्व मजदुरहरूले नै श्रमिकको पसिनाको मूल्यलाई अझै पनि न्यायोचित सम्बोधन गरेको पाइँदैन।
आज शिक्षक र विद्यालय कर्मचारी समयानुकूल ऐन नियम र न्यूनतम सुविधाको माग लिएर सडकमा संघर्षरत छन् । लोकतान्त्रिक पगरी गुथेको सरकार उनीहरुको मागको सुनवाई होइन उनीहरुमाथि लाठी र बन्दुक बर्साइरहेको छ।
उद्योग र कृषिमा काम गर्ने लाखौं श्रमजीवीहरू गणतन्त्र आएको झण्डै दुई दशकपछि पनि पसिनाको कमाइले हाँस्न सकिरहेका छैनन् ।
पत्रकारहरू पारिश्रमिकबाट वञ्चित छन्। वर्षौंदेखि काम गरेको सञ्चार माध्यमले उनीहरूको मेहनत र साधनाको मूल्यलाई नजरअन्दाज गरिरहेको छ । व्यक्तिगत खर्च समेत धान्न मुश्किल तलब बुझेर हजारौं स्वास्थ्यकर्मीहरु निजी अस्पतालमा काम गर्न बाध्य छन् । परिश्रमी र सृजनशील व्यक्तिहरू देशभित्र भन्दा देश बाहिर जानुपर्ने बाध्यात्मक विवशता छ।
अनि सबैभन्दा ठूलो दुर्भाग्य चाहिँ श्रमिकमाराहरू नै यस्ता दिवसहरूमा कहिलेकाहीँ सम्मानित र पुरस्कृत भएका पनि भेटिन्छन्।
जबसम्म श्रमिकमारा, सामन्ती , तानाशाही, नातावाद र कृपावाद अनि गुटहरूमा रमाउने प्रवृत्ति बोकेका राजनीतिक नेतृत्व सत्ता र शासनमा हावी हुन्छन् , त्यसबेलासम्म भुइँमान्छेहरुले मनाउने यस प्रकारका दिवसहरु पात्रोमा मात्रै सीमित हुनेछन् ।
जबसम्म श्रमिकहरूको रगत र पसिनाले बनाएको समाजलाई श्रमिकमैत्री बनाउने इच्छाशक्ति राजनीतिज्ञहरूमा जागृत हुँदैन तबसम्म मे दिवस, मजदुर दिवस, श्रमिक दिवस, सहिद दिवस, नारी दिवस जस्ता पर्वहरु क्यालेन्डरका पानाहरुमा सीमित रहिरहन्छन् ।
श्रमिकमारा, सामन्ती, तानाशाही, नातावाद र कृपावाद बोकेका राजनीतिक नेतृत्वले आफ्नो स्वार्थपूर्तिका लागि श्रमिक वर्गलाई विभाजित गरेर उनीहरूको हक अधिकार ओझेलमा पारिरहेका छन् ।
यो प्रवृत्ति बदल्न श्रमिकहरूले मात्र होइन सिंगो समाजले एकताबद्ध भएर आवाज उठाउन जरुरी छ ।
आजको मे दिवसले हामीलाई निर्देशित गर्दछ कि संघर्ष र बलिदानले मात्र न्यायसंगत व्यवस्था सम्भव छ। यो दिवस केवल उत्सवको विषय मात्रै होइन ,यो परिवर्तन र पुनर्जागरणको आवाज पनि हो
जब श्रमिक वर्गले आफ्नो हक र सम्मानको लागि एकजुट भई सशक्त कदम चाल्छ,तब मात्र क्यालेण्डरका पानाहरूमा सीमित दिवसहरु वास्तविक जीवनमा श्रमिकको अधिकार र जीवनस्तर उकास्ने प्रेरणा बन्न सक्दछन् ।
त्यसैले मे दिवस केवल स्मरण होइन यो संघर्षको प्रतीक हो। जबसम्म श्रमलाई सम्मान गर्ने समाज निर्माण हुँदैन, तबसम्म मे दिवसको सार्थकता अपूर्ण नै रहन्छ।
