झापा,असार ३ । कुपोषण र सुर्तीजन्य पदार्थभन्दा वायू प्रदूषणको जोखिम नेपालमा उच्च रहेको र यसले मानवीयसँगै आर्थिक क्षती निम्त्याइरहेको पाइएको छ ।
मंगलबार विश्व बैंक समूहले सार्वजनिक गरेको ‘टुवाड्र्स क्लिन एयर इन नेपालः बेनेफिट्स, पोलुसन सोर्सेस, एन्ड सोल्युसन्स’ नामक प्रतिवेदनअनुसार वायु प्रदूषणले नेपालीहरूको औसत आयू ३.४ वर्षले घटाउने र वार्षिक करिब २६ हजारको अकाल मृत्युको कारण बनिरहेको छ ।
‘नेपालमा ७५ प्रतिशत क्रोनिक अब्स्ट्रक्टिभ पल्मोनरी डिजिज अर्थात दीर्घकालीन श्वासप्रश्वाससम्बन्धी रोग, ४६ प्रतिशत पक्षघात (स्ट्रोक), ४४ प्रतिशत इस्केमिक मुटुरोग, ४१ प्रतिशत श्वासप्रश्वास संक्रमण, ३८ प्रतिशत फोक्सोको क्यान्सर, नवजात शिशुसम्बन्धी समस्या ३० प्रतिशत र २० प्रतिशत मधुमेह (डायबेटीज) को कारण वायु प्रदूषण हो,’ प्रतिवेदनमा भनिएको छ ।
मृत्यु र अपांगताको प्रमुख कारण नै वायु प्रदूषण बनेको औंल्याइएको छ । वातावरण सुधारका लागि विभिन्न क्षेत्रहरूमा समन्वयात्मक नीति र लगानी आवश्यक रहेको विश्व बैंकले सुझाव दिएको छ । नेपाल र इन्डो–ग्यांगेटिक प्लेन तथा हिमालयन फुटहिल्सको वायु प्रदूषणको आधारभूत अध्ययन प्रतिवेदनमा प्रस्तुत गरिएको छ ।
नेपालका दुई प्रमुख प्रदूषण केन्द्र मानिएको काठमाडौं उपत्यका र तराई क्षेत्रको वायु गुणस्तरमा विगतका दशकदेखि खासै सुधार नदेखिएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । ‘वायु प्रदूषणले श्रम उत्पादकत्व, पर्यटन र उड्डयन क्षेत्रमा पनि नकारात्मक असर पु¥याएको छ,’ प्रतिवेदनमा भनिएको छ, ‘खराब वायु गुणस्तरको आर्थिक मूल्य नेपालका कुल गार्हस्थ उत्पादनको ६ प्रतिशतभन्दा बढी छ ।’
प्रतिवेदन सार्वजनिक गर्ने क्रममा वन तथा वातावरण मन्त्री ऐनबहादुर शाही ठकुरीले सफा हावा र आर्थिक वृद्धि एक–अर्काका विरोधी नभएको धारणा राखे । ‘प्रदूषण नियन्त्रणमा आजै कठोर कदम चालिएन भने यसको मूल्य भविष्यमा धेरै ठूलो हुनेछ,’ उनले भने, ‘सरकार सवारी साधन विद्युतीकरणदेखि औद्योगिक उत्सर्जन मापदण्ड कडा बनाउनेसम्मका पहलमा प्रतिबद्ध छ ।’
विश्व बैंकका माल्दिभ्स, नेपाल र श्रीलंकाका लागि कन्ट्रि डिभिजन डाइरेक्टर डेभिड सिसलेनले नेपालको वायु गुणस्तर सुधार कार्यक्रमलाई सशक्त बनाउन वित्तीय, प्राविधिक र क्षमता अभिवृद्धि सहायता प्रदान गरिरहेको जानकारी दिए ।
