इन्द्रप्रसाद ओली
विश्वव्यापीरुपमै एक जटिल समस्याको रुपमा देखापरेको लागूऔषधको उत्पादन, विक्री वितरण ओसारपसार र सेवनले जताततै गम्भीर चुनौति सिर्जना गरेको छ ।व्यक्ति, परिवार, समाज मात्र नभइ समग्र राष्ट्रलाई नै असर गर्ने गम्भीर चुनौतिको रुपमा रहेको लागूऔषधको नियन्त्रण र न्यूनीकरणमा सम्बन्धित न्यायिक निकायहरु नै यदाकदा विमुख हुँदा उत्पादनशील र सिर्जनशील युवा जनशक्ति गुमाउनुका साथै आपराधिक गतिविधि समेत द्रुत गतिमा वृद्धि हुन गइरहेको छ ।
यसका विरुद्ध सामूहिक प्रतिवद्धता नहुनु ,सरोकारवाला निकायले सक्रिय भएर काम नगर्नु, स्थानीय सरकारको प्राथमिकतामा नपर्नु ,गुरुयोजना नबनाउनु ,भारतीय सीमा क्षेत्रलाई दोष दिँदै ड्रग्स माफियालाई राजनीतिक संरक्षण गर्नुले नै आज नेपाल लागूऔषध दुर्व्यसनको हव बन्दै गएको हो ।
लागूऔषध दुर्व्यसनको बढ्दो प्रकोपबाट आफ्ना सन्ततिलाई कसरी जोगाउने भनेर एकथरी चिन्तित छन् । ड्रग्स माफियाहरु आर्थिक प्रलोभनमा पारी आफ्नो सञ्जाल विस्तार गर्ने ,प्रहरी प्रशासन र राजनैतिक शक्तिलाई पहुँचमा लिई समाज सुधारको छन्दभेषमा ड्रग्स कारोवारलाई तिब्र बनाउने ठूलो ग्याङ तयार भएको अवस्था छ ।अरबौंपति बन्ने सपना लिएर बालबालिकादेखि वयस्क उमेर समूहलाई लक्षित गरि लागूऔषधको पासो ( धराप) मा पार्न सफल हुँदै गएका छन् । यो विनाशकारी कुलतले खासगरी वर्तमानका साझेदार र भविष्यका कर्णधार पिढीलाई नष्ट भ्रष्ट तुल्याउने अवस्था बढ्दो छ ।
यस्तो संक्रमणरुपी डढेलोमा होमिनबाट जोगाउन सकिएन भने भोलिको नेपाल जिउँदा लासहरुको देश नबन्ला भन्न सकिने अवस्था छैन। भुइँ नागरिकको हैसियतले सोच्दा देशका ऐन नियम कानुनका बागडोर समातेर बसेका शासक , प्रशासक , सुरक्षा निकायहरुले आ–आफ्ना अख्तियार क्षेत्रमा इमानदार भइ काम गरिदिएको भए, यति धेरै समस्या आउने थिएन होला । कलम समाउने १८ वर्ष मुनिका बालबालिका हातमा चुरोट ,सूर्तिजन्य पदार्थ र वाइन बियरका बोतल सायद समात्न पुग्दैन थिए होला।
आजको अवस्थाजस्तो दैनिकझै गन्धे खाडीका वनमाराझै पल्लवित – पुष्पित बन्दै जानबाट रोक्न सकिन्थ्यो । ड्रग्स माफियाहरु धनाढ्य र सत्ता शक्ति सबै पक्षमा मजवुत भएका हुँदा माफियाको सञ्जाल तोड्न कठिन बन्दै गएको छ । अर्कोतर्फ दिन दुईगुणा रात चौगुणाझै युवायुवती दुव्र्यसनमा फस्ने गरेको पाइन्छ । यस्ता कैयन उदाहरणहरु प्रचार प्रसारमा न आएका पनि होइनन् ।
आजसम्मको स्थिति हेर्दा सुन तस्करी , हतियार तस्कारी र लागूऔषध ( ड्रग्स) माफियाहरुका मुख्य नाइके कानुनी दायरामा आएको पाइदैन , पक्राउ पर्दैनन् र त्यस्ता तस्करीको विरुद्ध छापा वा सञ्चार माध्यममा एक–दुई मात्र समाचार आउने गर्दछन् । किनकि धेरै ठाउँमा भित्रीरुपमा तिनै माफियाद्वारा सञ्चार जगत ,कलमजीवी, प्रहरी प्रशासन, राजनैतिक शक्तिमा उनीहरुको नै पहुँच हुने गर्दछ ।
पछिल्लो समयमा जब लागूपदार्थ दुर्व्यसनविरुद्धको सक्रिय अभियान, कानुनको कार्यान्वयन र सही पहिचान अभियान सुरु भयो ,लगातार सरोकारवालाहरुलाई संचार , अनलाइन , पत्रपत्रिकाबाट खवरदारीपछि प्रहरी प्रशासनको केही सक्रियता बढेको पाइयो । तर, काम कारवाही चाहिँ सिमसिमे राजाको पालादेखि चलिआएको परम्परा कायमै रहेको छ ।
गत २०८२ श्रावण २ गते बिर्तामोड ५ निवासी सनलाइट फर्माका सञ्चालक, एमाले विर्तामोड नगर कमिटी सदस्य तथा एमाले निकट राष्ट्रिय स्वास्थ्यकर्मी महासंघ झापाका उपाध्यक्षसमेत रहेका भानुभक्त खरेल ठूलो मात्रामा लागूऔषधजन्य औषधि कारोवार गर्दै आएकोमा धर्मकाँटा उत्तर अर्जुनधारा ६ निवासी लोटस होटलनजिक मनकुमार संग्रौलाको घर गोदामको रुपमा भाडामा लिइ केही वर्षदेखि विभिन्न नामका प्रतिवन्धित ( ड्रग्स ) औषधि कारोवार गर्दै आएकोमा साउन २ गते विशेष सुराकमा उनको गोदाममा प्रहरीले छापा मार्दा पहिला उनी फरार हुन्छन् । अत्यधिक सामान वरामद हुन्छ । उनका सहयोगी अर्जुनधारा निवासी वर्ष २५ का विनोद घिमिरे पक्राउ पर्छन् । मिडियाबाजी गरिन्छ । तर सञ्चालक भानुभक्त खरेलका विषयमा केही मिडियावाहेक प्रहरी प्रशासन मौन देखिन्छन् । उनको नाम समेत पत्रकार सम्मेलनमा प्रहरी भन्न अनकनाउँछ ।
खोजी गर्ने ,पक्राउ पर्ने कुरा कति सम्भव होला । यो घटनाले पहिलेदेखिको परिपाटीलाई निरन्तरता दिन्छ वा तोड्छ त्यो हेर्न बाँकी छ । खरेल नै पहिलो होइन ,यस्ता मुख्य कारोवारीको संरक्षण र एक सिधा साधा कामदार भरियालाई मात्र प्रचार गर्ने र कानुनी कठघरामा उभ्याउने चलन पुरानै हो ।
लागूऔषधका कारोवारीहरु समाजसेवाको रुप धारण गरी राजनैतिक शक्तिको पहुँचमा होडवाजीजस्तै गरिरहेका छन् । त्यसैको पुनरावृति खरेल पनि एक हुन् ।
ड्रग्स माफियाहरु आज मात्र होइन, पहिलेदेखि नै हतियार , सुन तथा ड्रग्स धन्दा गर्दै अकुत सम्पत्ति आर्जन गर्दै आफ्नो आधार तय गर्न सामाजिक रुप देखाउँदै सत्ता र शक्तिमा पुग्ने यो नियम बन्न पुगेको छ । विकासोन्मुख राष्ट्रमा आर्थिक प्रलोभनबाट नै शक्ति, सत्ता, शासक प्रशासकलाई खरिद गर्ने समस्या ज्यूँका त्यूँ छ । यो जालो भत्काउन जबसम्म सचेत नागरिक समाजमा स्थापित हुँदैनन् ,तबसम्म सम्भव छैन ।
केही वर्ष अगाडि रौतहट गौरका नगरप्रमुखको गाडीमा ठूलो परिमाणमा गाँजा बरामद भयो भन्ने समाचार आयो । तर, सेलायो । यस्ता घटनाको चाङ नै छ । खरेलले उन्मुक्ति पाए भने नौलो नहुन सक्छ ।
ड्रग्स कारोवारीहरु चिनेका हुन्छन् । तर भरपर्दो सूचना कसलाई दिने ? उहीँ प्रशासन नजिक छ । बिहान बेलुका खेलकुददेखि रात्रीकालीन भोजमा उहीँ हुन्छ । उसैको विरुद्ध सूचना दिनु भनेको खुकुरीमा धार लगाएर दिनु झै हो ।
अझ अहिले त विभिन्न क्लब संस्थामा आवद्ध भएर पैसाको बलमा समाज सुधारको रुप धारणा गरि सामाजिक र राजनीतिक तहसम्मको सफल पहुँचले स्थापित छन् ।सर्वसाधारण नागरिक टुलुटुलु मुकदर्शक बन्नु सिवाय केही छैन । खरेलको गोदामसम्म कसरी प्रहरी पुग्यो भन्नेमा एक अर्काको प्रतिष्पर्धी हुँदा पोल खुलेको हो भनी स्रोत बताउने गर्दछन् ।
यस्ता धन्दा साँच्चै अनुसन्धान गर्ने हो भने अरु धेरै डिलर ,सवडिलर बिर्तामोडमा कानुनको दायरामा ल्याउन सकिन्छ ।
खरेलका मात्र होइन, महँङ्गा गहना,घर ,गाडी र व्यापारमा लगानी गर्ने त्यस्ता अरु पनि हुन सक्छन् । खरेललाई अनुसन्धान गर्दै कानुनी दायरामा ल्याए अन्य थप ड्रग्स माफियाको सञ्जालसम्म पुग्न सकिने स्थानीय जानकारहरु बताउँछन् । उनको सम्पत्ति शुद्धिकरण हुनु पर्नेमा सबैको अपेक्षा रहेको छ ।
सामान्य सेवनकर्ता पक्राउ पर्दा तामझाम गरी लेख्ने सञ्चारकर्मीहरु यतिको परिमाणमा ड्रग्स फेला पर्दा मौन देखिनु र भानुभक्त खरेलको बिषयमा कलम नचल्नुले ड्रग्स माफियाको सञ्जाल कहाँसम्म छ भन्ने कुरा उठन थालेको छ ।
प्रहरी प्रशासनले अब लागूऔषध नियन्त्रणमा रणनीति परिवर्तन गर्न आवश्यक छ । प्रचारबाजी स्कुल सम्पर्क कार्यक्रमभन्दा कडा निगरानी चेकजाँच अनुसन्धान र कार्वाहीलाई विश्वासिलो बनाउन जरुरी देखिन्छ ।प्रहरीका जिम्मेवार अधिकृतहरुको उठबस कोसंग गर्ने ,नगर्ने एकिन हुन जरुरी छ । उठबस , खेलकुद आफ्नै संगठनका सदस्यहरुसंग गर्नु उचित हुने देखिन्छ ।
सूर्तिजन्य, मदिराजन्य , होटल व्यवस्था ऐन नियमलाई पूर्ण पालना गराउन सरोकारवाला कार्यालय, स्थानीय सरकारसंग प्रहरीको समन्वय बैठक हुन जरुरी छ ।ऐक्यवद्धता सबैको लिँदै लागूऔषध नियन्त्रण र न्यूनीकरणमा प्रहरी प्रशासन लाग्न जरुरी छ । खरेलजस्ता ड्रग्स माफियाले उन्मुक्ति नपाऊन् । कानुनी दायरामा ल्याउन सबैको ध्यान केन्द्रीत होस् ।
