वि.स.२०१८ सालमा कास्की जिल्लाको अर्घौं कालिकामा जन्मिएर पोखरा १७ छोरेपाटन बसोबास गर्ने प्रखर कवि छन्द नायक साहित्यकार प्राध्यापक माधव वियोगीले २०३४ सालमा “आषाढ” कविता लेखेदेखि साहित्यमा प्रवेश गर्नुभएको हो । छन्द बचाऊँ अभियान २०५३ र महाकाव्यलेखन अभियान २०६० का मुख्य अभियन्ता अथवा आम नेपाली साहित्य जगतका प्रेरणाका स्रोत अग्रज व्यक्तित्व माधव वियोगीले हालसम्म १० वटा महाकाव्यसहित ४२ वटा पुस्तकहरू लेखिसक्नु भएको छ । उहाँका पुस्तकहरूमध्येबाट मेरो हातमा प्राप्त काव्यतपसी महाकाव्यलाई अध्ययन गरेपछि कविशिरोमणि लेखनाथ पौडेलको सम्पूर्ण जीवनी मुखरित भएको महसुस गरेर यसमाथि मेरो पाठकीय प्रतिक्रिया सारांशको रूपमा राख्ने सानो प्रयास गरेको छु ।
प्रस्तुत महाकाव्यको आवरणमा कविशिरोमणि लेखनाथ पौडेलको तस्वीरले सजिएको छ भने अन्तिम पातो महाकाव्यकार माधव वियोगीको आफ्नो परिचय समावेश गरिएको छ । माधव वियोगी वाङ्मय प्रतिष्ठान नेपालले २०८२ वैशाख ८ गते प्रकाशन गरेको यो पुस्तकको प्रकाशकीय विचार संस्थाका सचिव प्राध्यापक शिव त्रिपाठीले राख्नु भएको छ । प्रा. डा. नारायणप्रसाद खनालको भूमिका अथवा काव्यमाथिको गहन विश्लेषण भएको एउटा लेख रहेको छ भने काव्यकार आफैँले तीतामीठा कुरा शीर्षक राखेर लेखनाथप्रति आफ्नो बुझाइलाई यथोचित उजागर गरेर २०७६ सालमा पोखरा र अर्घौँ अर्चलेमा भएको विशेष साहित्यिक कार्यक्रममा छन्द र छन्दको सन्दर्भमा लेखनाथको मुल्याङ्कन अवधारणापत्र प्रस्तुत गरेको कुरा उल्लेख गर्नुभएको छ ।
१५ सर्ग बनाएर तयार गरिएको यो महाकाव्यमा चलन चल्तीका २३ वटा छन्दहरूको प्रयोग भएको छ भने जम्मा ३७३४ पद्यहरू (श्लोकहरू) राखिएको छ ।
कुनै–कुनै लेखको सुरुमा प्राक्थन अथवा परिशिष्ट भने झैँ यो काव्यतपसीमा पनि काव्यकारले एउटा सिङ्गै सर्ग र दोश्रो सर्गको आधा जति भाग विषय प्रवेशको भूमिकामा खर्चिनुभएको छ ।
उर्जा हूँ म समाजको विषयमा साँचो कथा लेखने
पुर्जा हूँ म विकासको रगतमा टेवा सकेको दिने
मेरो निम्ति सुहाउँदैन ननिको तथ्याङ्क कैल्यै पनि
आशामा म सधैँ रहँन्न युगको आफू हरामी बनी ।
ठाने मानवता जगाउन सके मान्छे सफा बन्दछ
सेवाको परिभावनासँगसँगै व्यक्तित्व फैलाउँछ
मान्छेमा असली पवित्र सतको सम्भावना देखने
स्रष्टा हुन् कवि लेखनाथ युगको संस्कार मीठो दिने ।
थोरै पुस्तक लेखने तर सबै संसार देखाउने
नेपाली जनकाव्य दीर्घ तपसी निर्धक्क भन्दा हुने
सारा भारत वर्षको मधुरिमा सौहार्द सम्पालक
आफ्नै मौलिक शास्त्रमा वचनका निर्भीक सम्बाहक ।
हीरा मोती सुन मणि तथा काँच चाँदी फलाम
छोपी राख्ने नगर पहरा कन्दराको छ लाम
जस्का पाखा चउर तनमा फूल फुल्छन् हजार
नेपालै हो अति गहकिलो वासनाको बजार ।
यस्ता अत्यन्तै मार्मिक मनलाई जतिखेर पनि तानिरहने झण्डै २०० श्लोकहरू राखिसकेपछि बल्ल काव्यकारले लेखनाथलाई जन्माउनु भएको छ ।
यस्तो राम्रो गगन थलमा मार्ग चेपी पवित्र
कास्की अर्घौँ बहुत रमणी अर्चले गाउँभित्र
जन्मे सच्चा कविवर उचा कर्मठी लेखनाथ
नेपालीको प्रगति उभियो बन्नगो दिव्य माथ ।
भाषा उचो अति मिठो सब साथ बोले
वैचार्य तर्क गहिमा मनबाट खोले
नेपाल राष्ट्र गरिमासित प्रेम गाँसे
पौडेल पान्थ युगको भइ मस्त हाँसे ।
यी भए जन्म सन्दर्भका कुरा अब यही बिचमा लेखनाथको बुबा देवदत्तको विवाह सन्दर्भ पनि आएको छ अनि उनी जन्मिएर हुर्कदै बितेको बाल्यकाल, पढाइ साथसाथै गोठालो गर्दाको क्रियाकलाप काकाले कविता लेखेको तर उनलाई हेर्न नदिएको गाली गरेको खाली गाई फर्काउन मात्रै लगाएको जस्ता कथालाई समेटेर लेखेको कहानी अत्यन्तै शोभनीय ढङ्गले आएको छ । काव्यमा कवि शिरोमणिको वास्तविक जीवनीको कथा चाहिँ तेस्रो सर्गको ४४ श्लोकदेखि जमेको पाइन्छ । अनि लेखनाथको जन्म हुँदा बखत पनि जाडोले पीर गरेको र मर्दा बखत पनि जाडोले सताएको कथा काव्यमा यसरी उल्लेख गरिएको छ ।
न्वारान कर्मको दिन ः–
एघारौं दिनको प्रभात पखमा पानी प¥यो सल्बले
जाडोले बहुतै कठ्याङ्ग्रिन गयो पाखो धरा अर्चले
मैना पौष त्यसै चिसो समयको संस्कार औ पद्धति
पानी वर्षनुले अझै हुनगयो जाडो कडा कर्कसी ।
अन्त्यकाल अस्पतालमा हुँदाको अवस्था ः–
चल्यो हावा ठण्डा सिरसिर गरी फाँट वनमा
उड्यो गाढा चिन्ता घरघर रहेका मनुजमा
छि¥यो हावा भित्रै सिरसिर चिसो हस्पिटलमा
बिरामी रोगीको हविगत गल्यो क्यै दिवसमा ।
यसरी चिसोकै कारण उपचार सम्भव नहुने भनेर अस्पतालले बिदा दिएको प्रसङ्ग काव्यमा आएको छ ।आदि र अन्त्यको वातावरण मिलेको भएर मैले यहाँ सँगै उल्लेख गरेको हो बाँकी जीवनका थुप्रै मार्मिक प्रसङ्गहरू कविले नबिराई यसरी उद्धृत गर्नुभएको छ ।
गाई चर्ने वनचउरको रम्यता लोभलाग्दो
आफ्नै पाखो हरित रङको दृश्य शोभा उराल्दो
लुक्ने खेल्ने सयल सुखको दिव्य आनन्द भारी
गोठालोको प्रखर प्रतिभा चेतनाको छहारी ।
चण्डी रुद्री अनि अमरकोष् कौमुदीका सिलोक
भन्ने गर्थे अतिव रसिलो नाद पारी अनेक
घोकेका ती विषय सबको अर्थ भन्थे खुलेर
सुन्थे साथी सजल तिनका वृक्षमाथि बसेर ।
प्राथमिक पढाइ घरमै बुबा, हजुरबुबासँग भयो । वैदिक सनातनका ग्रन्थ र पाण्डित्याँइ उनले सबै सिकिसकेका थिए भन्ने कुरा काव्यकारले सम्पूर्ण विवरण खुलाउनु भएको छ । औपचारिक शिक्षा भने चौध वर्षको उमेरमा विवाह भएपश्चात् काठमाण्डौँमा गएर शुरूवात गरेको कुरा उल्लेख छ । पछि वनारसमा गएर मध्यमाको परीक्षा दिएको तर सफलता हात नपरेको भनिएको छ । तर उहाँको उच्च चेतले अब्बल शैक्षिक व्यक्तिको भन्दा कम चेतना भने थिएन जसको उदाहरण यसरी हेर्न सकिन्छ ।
धनी गरीबमा कुनै म भेद देख्न सक्तिनँ
थिचोमिचो प्रथा कतै हुँदा म रम्न सक्तिनँ
तसर्थ देशको प्रथा प्रभावशील पार्छु म
र सत्य काव्य भावना समेत शीघ्र रच्छु म ।
प्रयत्न गर्छु शक्तिले सधैँ म काव्य रच्नमा
फुरेर आउँछन् मिठा विचार भाव काव्यमा
प्रयासले असम्भवै हुँदैन काम क्यै पनि
प्रयासमै छ कर्मको प्रभावशील जीवनी ।
काकासँग कविता लेख्न चाह गर्दा काकाले गाली गरेको कुरा काव्यकारले यसरी उठान गर्नुभएको छ ।
गाली गर्न सिपालु अग्निधरले गाली गरे क्यै पल
जान्दैनस् कविता तँ लेख्न अहिले व्यर्थै छ तेरो बल
छाँगाबाट खसे समान बनिए ती लेखनाथै बरा
ठाने यै तर लेख्छु काव्य कविता चम्काइ आफ्नै धरा ।
हो यही अठोट आफ्नै काका तथा केही गुरुहरूको असहयोग अभद्र व्यबहार र सँच्चा गुरु दधिरामको साथ सत्प्रेरणाले लेखनाथलाई एउटा सशक्त कवि बन्नमा मौका पैदा गरेको यहाँ उल्लेख गरिएको छ । पढाइको सिलसिलामा काठमाण्डौँ आउँदा जाँदा बाटामा निकै कष्ट परेका कुरा चोरी समेत भएर बिजोग हुनुपरेको काव्यमा उल्लेख छ । तर हजुरबुबाले यसरी दुख पाउँदा समेत हतोत्साही नबन्नको लागि आफ्नो नातिलाई अत्यन्तै मायाका साथ प्रेरणा दिएको कुरा काव्यमा पोखिएको छ ।राधाकृष्ण हजुरबा पनि यसो भन्छन् समाई कर
विद्या उच्च लिएर राष्ट्र गरिमा उच्चा बनाऊ भर
मेरो बृद्ध उमेर भो मकनता सेवा सकेको गर
मेरो नाति विवेक साथ नचले भत्कन्छ मेरो घर ।
लेखनाथ परिवारको जेठो छोरो अन्य भाइ बहिनीहरू पनि भएका हुँदा जीवनमा निकै संघर्ष गर्नु परेको कुरा यहाँ बताइएको छ । पहाड र तराई दुबैतिर जमिन भएको खेतीपातीमा बहुतै खट्नुपर्ने भएता पनि उनलाई अध्ययनको अवसर भने दिएको बुझिन्छ ।काठमाण्डौँमा केही वर्षको पढाइ पछि वनारसमा परीक्षा दिन गएर कही समय उतै व्यतीत गरेको कविता लेखनमा थप अवसर प्राप्त भएको नेपाली भाषामा त्यो बेलासम्म ज्यादै हलन्तको प्रयोग हुने गरेकोले त्यसको बहिष्कार गर्न भाषिक आन्दोलन समेत गरेको प्रसङ्ग आएको छ ।राममणि र उनले वनारसबाट आफ्ना कविता पत्रिकामा प्रकाशन गरेको र त्यहीँबाट हलन्त र अजन्तको शाब्दिक सही प्रयोस गरेको कारण नेपाली भाषा अहिलेको परिमार्जित अवस्थामा आउन सकेको हो भनेर मानिएको छ ।
कविले वनारसबाट फर्किएपछि विरगञ्जतर्फ छप्कीमा हजुरबुबा, आमासँग केही समय खेतीमा सहयोग गरेर बसेको कुरा आएको छ तर उनलाई आफू अनुकूलको परिवेश नभएको र यही बिचमा पत्नी वियोग समेत खप्नु परेको थियो जसको कारण उनी निकै विक्षिप्त पनि बनेका थिए । त्यसैले त्यहाँबाट सुटुक्क भारतको असाम राज्यतिर गएर करिब एघार महिनासम्म उतै केही मिलेका काम गर्दै र सकेसम्म कविता सिर्जना र नेपाली भाषाको प्रबर्द्धनमा समय बिताएको काव्यमा उल्लेख गरिएको छ ।
हेर्दाहेर्दै उज्यालो सहज हुनगयो सर्व आसाम धर्ती
छाँया छायो प्रभावी वरपर सघनी भूमि छाएर पर्ती
चोखो विश्वास पोखे वरपर कविले शान देखाए उच्च
शिक्षादीक्षा लिएको समय प्रकट भो भाव बुझ्दा समुच्च
यसरी उतै हुँदाहुँदै शारीरिक अस्वस्थताका कारण निकै असजिलो भएको र फेरि नेपाल आएर काठमाण्डौँतिर नै जाने पारिवारिक सल्लाह भएकोले कान्तिपुरमा गएको कुरा उल्लेख छ । काठमाण्डौँमा सदाशिव नाम भएका व्यक्तिको सहयोगले राणाहरूको छोराछोरी पढाउने र राणाहरूकै दरबारमा पुरेत्याँइ गर्ने जिम्मेवारी मिलेको कुरा काव्यमा आएको छ ।राणाका दरबारमा गुरु बनेँ सङ्घर्ष धेरै गरी
केहीको सहयोग प्राप्त हुनगो कैल्यै नभुल्ने गरी
छन् केही कविता छपाउन भनी झिक्दैछु यो जाँगर
देखेको छु भविष्य काव्य कविता लेखाइमा उर्वर ।
राणाको दरबारमा काम पाएर पनि कवि लेखनाथको मन खुशी थिएर क्रुर जहानियाँ राणाहरूको व्यवहार अलोकप्रिय शासनको उनी विरोधी नै थिए तर बोल्न नपाइने भएको हुँदा अत्यन्तै गुम्सिनु परेकोले उनले भगवानसँग समेत यसरी पुकारा गरेको सन्दर्भ काव्यमा उठान गरिएको छ ।
हे कृष्ण मेरो मन शान्त पार
म माथि राम्रो परिवेश सार
हे कृष्ण तिम्रो मनको प्रकाश
देऊ मलाई नबनी हताश ।
वर्चस्व आफ्नो कसरी जमाऊँ
प्रशस्त पैसा कसरी कमाऊँ
हे कृष्ण मेरो सुन यो पुकार
मेरो दया निम्ति बनी उदार ।
दरबारिया तानाशाही प्रवृत्तिले बोल्न लेख्न समेत बन्देज भएको हुँदा कविमा नैराश्यता अथवा वैरागीपन आएर स्वर्गद्वारी मन्दिर प्युठानमा गएको र उहाँका पिठाधीस महाप्रभुलाई भेटेको कुरालाई महाकाव्यकारले मार्मिक प्रसङ्ग बनाएर उतार्नुभएको छ ।
राणाका दरबारमा पनि छिरेँ बच्चा पढाएँ रमेँ
हिन्दू धार्मिक कृत्यमा पनि रहेँ पाण्डित्य पेशा गरेँ
मेरो आत्म खुशी बनेन जसले पैसा कमाए पनि
आएँ यै अति स्वच्छ शान्त थलमा आशा अनेकौं बुनी ।
प्युठान जाँदैगर्दा बाटामा डाका लागेर सताएको कुरा र उहाँ महाप्रभु गुरुले कविलाई पुनः विवाह गरेर नयाँ घरजम गर्ने सल्लाह दिनुभएको कुरा काव्यमा यथोचित समावेश गरिएको छ ।
सम्हाली घरबार त्यो विषयमा ज्ञाता बनेका तिमी
राम्रो लाउन खान बस्न गतिलो संसार खोज्ने तिमी
सक्तैनौ तप कर्म गर्न अब हे यो स्वर्गद्वारी बसी
देखिन्नन् तपमा कतै पनि अहो त्यो कर्म खुल्ने दशी ।
सक्छौ गर्न विवाह फेरि घरको शोभा उचो पारन
आफ्नो त्यो व्यवहारको प्रगतिमा आभा मीठा झारन
त्यो चोखो कविता कला गहनता छोपिन्छ सन्यासमा
लेखी राख तिमी सफा कलमको चुच्चो तिखारीकन ।
त्यसपछि लेखनाथ अर्चले आएर दोस्रो विवाह गरेको प्रसङ्ग छ । विवाहपछि जोडी नै काठमाण्डौँ गएको ठमेलमा घर किनेको बुबा देवदत्तले आफै गएर साथ दिएको दरबारमा बिन्तीपत्र चढाएर पुनः जागिर मिलाएको र रामगीता, पिँजराको सुगा, ऋतु विचार आदि पुस्तकहरू लेखेको प्रसङ्ग राणाहरूमा पोल पुगेको, पटकपटक दरबारले बोलाएर स्पष्टीकरण दिनुपरेको कथा प्रसङ्गहरू यहाँ बिचमा बडो मजाले आएका छन् ।
यतिखेर कविलाई पितृशोक परेको छ उनीहरू अर्घौ अर्चले पुग्दा बुबाको प्राण मात्रै भेटेको र पुगेकै रात बुबाको परलोक भएको कथा प्रसङ्ग छ बुबाको संस्कारादि कर्म सकिएपछि अंशबण्डा भएको आमासँग बस्न कुनै भाइ पनि मञ्जुर नदेखिएपछि कविले आमालाई काठमाण्डौँ आफैसँग लगेको कुरा उल्लेख गरिएको छ । यसरी आमा र पत्नीको साथमा शालीन ढङ्गले जीवन चल्दै गएको दुई छोरी र एक छोरा सन्तान भएको भतिज डम्बरुबल्लभले पनि सदाबहार साथ दिएको कुरा काव्यमा आएको छ ।
प्रजातान्त्रिक आन्दोलनमा कविले आफ्नो ठाउँबाट अनेकन सहयोग गरेको कुरा छर्लङ्ग पारिएको छ । त्यसपछि कविको कर्ममा अझ बढोत्तरी भएको र राजा लगायत अग्रज साहित्यकार प्रबुद्ध व्यक्तिहरूको पहलमा कविलाई कविशिरोमणि पदले विभुषित गर्नुको साथै रथारोहण गरेको प्रसङ्ग अत्यन्तै रोचक ढङ्गले आएको छ ।
कवि शिरोमणि उच्च उपाधिले
कवि सुशोभन गर्न कुरा चले
जब शिफारिस भो सरकारको
सुमत भो नृपको दरबारको ।
कवि शिरोमणिको पद साथमा
नगद मासिक दो सय हातमा
मुलुक चालको त्यो सरकारले
कवि कनै दिइने बचनै दरे ।
सम्मान तिम्रो जुन गर्न पायौँ
हाँसी खुशीले रथमा चढायौँ
पार्यौ तिमीले इतिहास राम्रो
चम्क्यो त्यसैले अनुहार हाम्रो ।
सुसजित रथ चढ्ने उच्च सौभाग्यसाथ
नगद धन पुरस्कार पाउने लेखनाथ
मुकुलित भइ जुट्ने व्यक्ति संस्था सशक्त
विनयसित सबैमा गर्छु आभार व्यक्त ।
यसरी सम्मान पाएको खुशीयालीमा कविले आफ्ना गुरु दधिरामलाई आफूले पत्रमार्फत भनेको कुरा यस्तो छ ।
जे गर्दा गुरुको महान मन त्यो होला खुशी दैनिक
त्यै गर्ने मनसाय साथ नचले मेरो कला व्यर्थ छ
भन्दै पत्र म बन्द गर्छु गुरुको होस् सर्वदा उन्नति
पाएको जुन प्रेरणा छ त्यसको कैल्यै नहोला खती ।
त्यसपछि कविहरूको सामूहिक सम्मेलन हुन थाले पहिलो भ्रमण इलामतिरबाट गरियो ।
लक्ष्मीप्रसाद समजी अनि लेखनाथ
जाँदा भए खुस बनीकन एक साथ
यात्रा अतीव रसिलो र रमाइलो भो
सद्भाव भाव गहिरो कवि तीनको यो ।
पुग्छन् इलाम करफोक जमीनमा ती
देख्छन् बगान हरिया नगमाथि माथि
लामो थकाइ पथको जब मेटिँदैगो
सारा इलाम भवको प्रित लेखिँदैगो ।
सापकोटा महानन्द अध्यक्ष जसका थिए
उनकै छत्रछायामा सहयोगी निकै थिए
उपस्थित भए धेरै जनता करफोकमा
दार्जिलिङ र आसाम सिक्किम आसपासका ।
यतैबाट कविहरूको टोली दार्जिलिङतिर गएको हप्ता–दश दिन बसेर नेपाली भाषीहरूसँग काव्य गोष्ठी गरेको कुरा आएको छ । त्यहाँबाट फर्किएपछि तरुण तपसी, सत्य र कलि संवाद, लक्ष्मीपूजा , सत्यस्मृति, संस्कार कर्म पद्धति र मेरो राम लेखनको कार्य भएको छपाइको लागि काशी गएको कुराहरू आएका छन् ।
वैशाखी नवघाम साथ तिनको काशी सवारी भयो
काशीको परिवेशमा रहनुको सत्यार्थ छर्लङ्ग भो
लेखेका अघिका किताब दुइटा छापेर नै ल्याउने
यै मीठो मनसाय रैछ उनको साहित्य फर्माउने ।
राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठान गठन हुँदा लेखनाथलाई नराखिएको विषयमा अग्रज साहित्यकारहरूले गुनासो पोखे लक्ष्मीप्रसादले राजासमक्ष आफू पनि समावेश नहुने जिरह गरेपछि भने कवि शिरोमणिलाई परिषद सदस्य बनाइएको कुरा सबिस्तार आएको छ ।
मेरा गुरो कविशिरोमणि लेखनाथ
जस्को उपस्थिति बिना म हुँला अनाथ
त्यस्ता महान कवि बाहिर पर्न हुन्न
अन्याय यो गजबको म कसै सहन्नँ ।
लक्ष्मीप्रसाद कविको मनसा बुझेर
स्रष्टा महेन्द्र नृपले बदले विचार
त्यो प्राज्ञको समितिमा कवि लेखनाथ
बन्दा सदस्य खुसले भरियो ललाट ।
कवि शिरोमणिको बृद्ध अवस्था हुँदै जाँदा आँखा र कानको सक्रियता घटेको थियो । शारीरिक असक्षमताले घेरेको थियो तर पनि महाकाव्य लेख्ने उत्कट चाहना जिउँदो थियो । स्वास्थ्यले साथ दिएको बेला लेखिहाल्ने समेत गर्दथे तर धेरै जसो कमजोरीले सताइरहन्थ्यो ।
यो बिचमा कविशिरोमणिसँग थुप्रै अन्तर्वार्ताहरू भएको र ती प्रश्न उत्तर काव्यमा जस्ताको तस्तै आएका छन् त्यसको स्वाद लिन भने पुस्तक पल्टाउनै पर्छ ।
अन्तिम चरणमा कवि लेखनाथलाई काशी जाने तीव्र चाहना भएकोले उनको हठलाई नकार्न नसकी छोरा अनन्त र भतिजो डम्बरुबल्लभले लिएर हिँडेको निकै कठिनाइका बावजुद रक्सौलसम्म पुगेको अति नै जाडो बढेको कारण त्यहाँबाट अगाडि जान नसकी फर्किएर देवघाटमा बिरामी भएर सिकिस्त अवस्थामा बसेको कुरा चर्चा गरिएको छ । यो खबर राजा महेन्द्रले थाहा पाएपछि महाकाव्यकार माधव वियोगी यसो भन्नुहुन्छ ।
रोगी र बूढो हुनुभो उमेरले
तीहात खुट्टा अहिले सबै गले
प्रारब्धको यो विधि हो नमेटिने
जस्मा सबै मानिस छन् समेटिने ।
राजा महेन्द्र बहुतै पिर मान्न थाले
पैसा पठाउन भनीकन सोच्न थाले
तत्काल नै दस हजार् रुपियाँ पठाए
सन्चो भई कवि बँचुन् मनसा उठाए ।
नभन्दै चितवनको अस्पतालमा कविलाई उपचारका लागि राखियो वैद्यले हरप्रयास गर्दा पनि सम्भव भएन निकै दिनको अस्पताल बसाइँमा पनि सुधार नदेखिएपछि कविलाई पुन देवघाट आश्रमतर्फ नै लगेर राखियो अनि केही दिनमा कविको देह विसर्जन भएको कुरा काव्यमा बडो मार्मिक तरिकाले समेटिएको छ ।
श्रद्धाका शीर्ष शोभा अमर सुपदका सारथी लेखनाथ
भाषाका दिव्य आस्था गहन मधुर ती काव्यका उच्च नाथ
उन्कै सम्पूर्ण गाथा विषय हुनगयो यो महाकाव्यभित्र
राम्रो भो या नराम्रो गहन र फितलो के छ भन्नोस् सचित्र
अत्यन्तै गहिराइमा पुगेर लेखिएको यो काव्यतपसी महाकाव्य विशिष्ट दुईजना कविहरू कविशिरोमणि र छन्द नायकको दोभान हो । त्यसैले काव्यबाट अमृत निस्किएको अनुमान लगाएको छु । कविशिरोमणि लेखनाथ पौडेलमा हार्दिक श्रद्धासुमन अर्पण गर्दछु । महाकाव्यकार छन्द नायक माधव वियोगीमा सुस्वास्थ्य, दीर्घ एवम् सक्रिय जीवनको हार्दिक मङ्गलमय शुभकामना व्यक्त गर्दछु ।
