झापा, साउन २९ । झापामा जापानिज इन्सेफलाइटिस (जेई)बाट एक बालिकाको मृत्यु भएको छ ।
झापा गौरीगञ्ज १ की ८ वर्षीया वर्षा महतोको जापानिज इन्सेफलाइटिसबाट मृत्यु भएको पुष्टि भएको हो । गत साउन १ गते विराट मेडिकल कलेज विराटनगरमा भर्ना गरिएकी ती बालिकाको साउन ४ गते मृत्यु भएको विश्व स्वास्थ्य संगठन दमककी आइपीडी सर्भिलेन्स अफिसर डा. संगीता शाहले प्रतिदिनलाई बताइन् । उनले जापानिज इन्सेफलाइटिसको संक्रमण बढ्दै गएको जानकारी दिइन् । उनको मृत्यु भएको रिपोर्ट अझै आइनपुगेको स्वास्थ्य कार्यालय झापाका निमित्त प्रमुख राजकुमार पोखरेलले प्रतिदिनलाई बताए ।
त्यस्तै संक्रमण बढ्दै जाने क्रममा जिल्लाका चारजनामा सो रोगको संक्रमण पुष्टि भएको छ । यसअघि मेचीनगरका दुई महिलामा संक्रमण देखिएकोमा भद्रपुरका एक वृद्धलाई पनि जापानिज इन्सेफलाइटिस पुष्टि भएको छ । भद्रपुर –९ पुहाँतुवारीका ७७ वर्षका बृद्धलाई जापानिज इन्सेफलाइटिस देखिएको हो । उनलाई उपचारका लागि बीएण्डसी अस्पताल बिर्तामोड भर्ना गरिएको निमित्त कार्यालय प्रमुख पोखरेलले जानकारी दिए । यसअघि मेचीनगर नगरपालिकाका दुईजनालाई जापानिज इन्सेफलाइटिस रोग देखिएको छ ।
मेचीनगर ३ र ५ नम्वर वडाका दुई जना महिलामा यसको संक्रमण देखिएको हो । वडा नम्बर –३ की ३६ र वडा नम्बर –५ की ५५ वर्षीया महिलामा संक्रमण देखिएको मेचीनगर नगरपालिकाको स्वास्थ्य शाखाले जनाएको छ।गत वर्ष यो संक्रमणबाट झापामा दुईजनाको मृत्यु भएको थियो । मेचीनगर र दमकमा एक–एकजनाको मृत्यु भएको थियो ।
त्यस्तै इलामका एकजनालाई जापानिज इन्सेफलाइटिस पुष्टि भएको छ । माई नगरपालिका वडा नं ८ महमाईकी एकजना महिला जापानिज इन्सेफलाइटिसबाट गम्भीर विरामी परेकी हुन् ।
जापानिज इन्सेफलाईटिसका लागि रगत नमूना सङ्कलन गरि प्रयोगशालामा पठाउँदा नतिजा पोजेटिभ देखिएको राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशाला काठमाडौंले जनाएको छ। त्यस्तै तेह्रथुममा एकजना र मोरङमा चारजना संक्रमित देखिएका छन् ।
नेपालमा जापानिज इन्सेफलाइटिस संक्रमितको संख्या ३३ पुगेको छ । १० दिनअघि १३ जनामा संक्रमण पुष्टि भएको थियो भने यो क्रम रोकिने देखिँदैन । स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार जापानिज इन्सेफलाइटिस संक्रमणबाट तीन जनाको मृत्यु भइसकेको छ भने यो १८ जिल्लामा फैलिसकेको छ ।
स्वास्थ्य मन्त्रालयको तथ्यांक अनुसार संक्रमितमध्ये मृत्यु हुने दर नौ प्रतिशतभन्दा बढी छ । संक्रमित फैलिने दर बढ्नु भनेको घातक रोग देशभर फैलिन थालेको स्पष्ट संकेत हो । विगतका वर्षहरूमा जापानिज इन्सेफलाइटिसबाट हजारौं मानिस संक्रमित भएका थिए । हाल संक्रमित भएका र मृतकमध्ये अधिकांशले खोप लगाएका छैनन् ।
स्वास्थ्य सेवा विभागका पूर्वमहानिर्देशक डा. यशोवर्धन प्रधानका अनुसार जापानिज इन्सेफलाइटिस भाइरसको फैलावट रोक्न खोप प्रमाणित र प्रभावकारी उपाय हो । प्रधान भन्छन्, ‘देशमा फेरि जेई प्रकोप देखिएको अवस्थामा, जीवन बचाउन र थप असरहरु रोक्न खोप नै एक मात्र उपाय हो ।’
जापानी इन्सेफलाइटिस एसिया र पश्चिमी प्रशान्तका केही क्षेत्रमा पाइने भाइरसजन्य संक्रमण हो । जुन मस्तिष्कमा हुन्छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार यो डेंगी, जिका, एल्लोफिभर र वेस्ट नाइल भाइरसजस्तै एउटै लामखुट्टेबाट सर्ने फ्लाभीभाइरस हो । संयुक्त राष्ट्रसंघको स्वास्थ्य निकायका अनुसार यो भाइरसले बिरामी हुनेमध्ये करिब एकतिहाइको मृत्यु हुन्छ र बाँचेका मध्ये पनि आधा मानिसलाई आजीवन गम्भीर अपांगता निम्ताउँछ ।
गत वर्ष यसै रोगका कारण २३ जनाको मृत्यु भएको थियो भने ८० भन्दा बढी मानिस संक्रमित भएका थिए । गम्भीर लक्षण देखिएका बिरामीलाई मात्रै अस्पताल भर्ना गरिएकाले वा वास्तविक संक्रमितको संख्या अझ धेरै हुन सक्ने चिकित्सकहरूको अनुमान छ ।
यो वर्ष झापा,मोरङ, बारा,सप्तरी, सिरहा, सर्लाही, पर्सा, पश्चिम नवलपरासी, सिन्धुली, बर्दिया र चितवन जिल्लामा जेईका संक्रमित फेला परेका छन् । स्वास्थ्य मन्त्रालयको तथ्यांक अनुसार मृत्युदर १५ वर्षमाथिका मानिसमा बढी छ । विशेषज्ञहरूका अनुसार खोप नलगाएका मानिसहरूमा जेई संक्रमणबाट मृत्यु र जटिलता हुने जोखिम धेरै हुन्छ । तर, स्वास्थ्य निकायसँग तत्कालै खोप दिने योजना छैन ।
स्वास्थ्य सेवा विभागअन्तर्गत परिवार कल्याण महाशाखाको खोप शाखाका प्रमुख डाक्टर अभियान गौतमका अनुसार यो खोप बच्चाका लागि नियमित खोप कार्यक्रमअन्तर्गत दिइने भए पनि वयस्कको लागि उपलब्ध छैन । उनले भने, ‘हामीसँग क्षमता र जनशक्ति छ, तर वयस्कका लागि अहिले खोप छैन । हामीसँग खोप किन्न बजेट छैन । विकास साझेदारहरूलाई पनि अनुरोध गरेका छौं, तर खोप दिने प्रतिबद्धता आएको छैन ।’
सन् २००५ मा नेपालमा जेईका कारण करिब २ हजार जनाको मृत्यु भएको थियो, जसमा अधिकांश तराईका बालबालिका थिए । तत्पश्चात २००६ सालदेखि नेपालमा जेईको खोप दिन सुरु गरियो । पहिलो चरणमा उच्च प्रभावित चार जिल्ला, बाँके, बर्दिया, दाङ र कैलालीका सबै मानिसलाई जेईको खोप दिइयो । पछि यो खोप कार्यक्रम अन्य १९ प्रभावित जिल्लामा विस्तार गरियो र १५ वर्षमुनिका बालबालिकालाई खोप लगाइयो । सरकारले सन् २०१५ मा जेईको खोपलाई नियमित खोप कार्यक्रमसँग एकीकृत ग¥यो । तर अझै पनि हरेक वर्ष जेईका नियन्त्रण भएको छैन ।
जापानिज इन्सेफलाईटिसका लागि रगत नमूना सङ्कलन गरि प्रयोगशाला नतिजा पोजेटिभ देखिएको राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशाला काठमाडौंले जनाएको छ। विरामीलाई नोवेल अस्पताल बिराटनगर लगिएकोमा रगत नमुना संकलन राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालाको रिपोर्टमा पोजेटिभ देखिएको माई नगरपालिका स्वास्थ्य शाखा प्रमुख जन स्वास्थ्य निरिक्षक पुष्कर कट्टेलले वताउनु भएको छ।
वहाँका अनुसार यो रोग लागेमा गम्भिर अवस्था १ प्रतिशत, मृत्युदर ३० प्रतिशत हुन्छ भने वाचेका धेरैमा दिर्घकालिन रुपमा स्नायुमा असर पर्दछ। यो कुनै लक्षण र चिन्ह नरही संक्रमण हुन सक्दछ। जापानिज इन्सेफ्लाइटिस एक भाइरसजन्य रोग हो, जुन क्युलेक्स जातको लामखुट्टेको टोकाइबाट सर्ने गर्दछ। यो रोग विशेषगरी ग्रामीण र कृषि क्षेत्रका बासिन्दामा देखिने गर्छ ।
यो भाईरस धानबारी, फोहोर पानी जम्ने स्थान र पशुपालनको कारण लामखुट्टेको संख्या बढी हुन्छ। यो रोग सर्ने माध्यम संक्रमित सुँगुर वा चराचुरुङ्गीबाट लामखुट्टेमा भाइरस सर्छ र संक्रमित लामखुट्टेले मानिसलाई टोक्दा रोग सर्ने गर्दछ तर यो संक्रमण मानिसबाट मानिसमा प्रत्यक्ष सर्दैन।
विशेष गरी जापानिज इन्सेफ्लाइटिस बालबालिका, कृषि क्षेत्रमा काम गर्ने किसान, ग्रामीण क्षेत्रका बासिन्दामा लाग्ने गरेको छ । जेई रोगको लक्षण सुरुमा ज्वरो आउने, टाउको दुखाई, वाकवाकी लाग्ने, बान्ता हुने, शरीर दुखाइ तथा गम्भीर अवस्थामा मानसिक स्थिति परिवर्तन, अचेत, बकबक, घाँटी कठोर हुनु, दीर्घकालीन स्नायु सम्बन्धी समस्या हुने गर्दछ।
विशेष गरी जापानिज इन्सेफ्लाइटिस रोगको रोकथामका उपायहरुमा लामखुट्टेको टोकाइबाट जोगिने, मच्छरदानीको प्रयोग लामखुट्टे मार्ने औषधि लगाउने, पानी नजम्ने गरी सरसफाइ गर्ने, सुँगुरलाई मानवीय बस्तीबाट टाढा राख्ने लगायत रहेका छन्। त्यस्तै जापानिज इन्सेफ्लाइटिसको खोप लगाउने तर उपचार यसका लागि विशेष एण्टिभाइरल औषधि नरहेको वताईएको छ । उपचार मुख्यत लक्षण अनुसार सहयोगी हेरचाह दिइन्छ। गम्भीर अवस्थामा अस्पतालमा भर्ना गरेर उपचार गर्ने गरिएको छ।
गत वर्ष नेपालमा ६१ जनामा भाइरसले सार्ने यो सङ्क्रमण पुष्टि भएको थियो। तीमध्ये १४ जनाको मृत्यु भएको अधिकारीहरूले बताएका छन्।
गत वर्ष नेपालमा ६१ जनामा भाइरसले सार्ने यो सङ्क्रमण पुष्टि भएको थियो। तीमध्ये १४ जनाको मृत्यु भएको अधिकारीहरूले बताएका छन्।
