महान् स्टालिनले आफ्नो चाकरी नगर्ने सिद्धान्तनिष्ट देश र जनताका हितमा प्रतिबद्ध होनहार नेताको हत्या गरे । यसको संख्या ९८ जना थियो । यस बेला दासहरु चुइक्क बोलेनन् । चमडी जोगाउन पनि त्यति बेला तिनले आँ गर्न पनि सकेनन् । पछि बोलेर के गर्नु हुनु नोक्सानी भइसकेको थियो ।
महान् सांस्कृतिक क्रान्तिकालमा चरम दमन भयो । जुल्फी पालेको र सुकिला लुगा लगाएकालाई प्रतिक्रियावादी भनेर दमन गरियो । यस बेला पनि तत्कालीन चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका दासहरुको ओठमुख खुलेन । आखिरमा क्रान्तिकालका ज्यादतीबाट देशमा भित्रभित्रै उग्ररुप लिएको थाहा पाएपछि माओले उक्त अभियान फिर्ता लिए र रगतको खोलो बगिसकेपछि भए पनि माओको बुद्धि पलायो । अनि मात्र माओमा विचारलाई विचारले परास्त गर्नु पर्छ भन्ने सुझ पलायो । पार्टीका दासहरु बेलैमा बोलेका भए चीनमा उक्त क्रान्तिका नाममा जघन्य हत्या हिंसा हुने थिएन ।
त्यसैले जननेता मदन भण्डारीले विगतका भूल भत्कोसबाट बेलैमा सिक्नु पर्छ भन्नु भएको हो । व्यावहारिक रुपमा रुढीग्रस्त जडवत् कम्युनिस्ट पार्टीलाई मदनले सिर्जनात्मक परिष्कार गर्नु भएको हो । मदनले यही कारण जबजमा प्राज्ञिक स्वतन्त्रताको पक्षपोषण गर्नु भएको हो । यो कुरा ९८ प्रतिशत एमाले नेताले बुझेका छैनन् । बुझेको भए मेरा आलोचनात्मक चेत र चिन्तनका लेख र रचनाका आधारमा मेरो खेदो पाइलो गर्ने थिएनन् ।
माओले सांस्कृतिक क्रान्तिकालमा अपार धन र जनको क्षतिपश्चात् सयौँ फूल फल्न देऊ सयौँ विचार पन्पिन देऊ भन्नु भएको हो । अझ माओका नाममा ग्याङ अफ फोरले दुस्सासन चलाएको थियो । तेङ सियाओ पेङलााई सपरिवारलाई मर्नु न बाँच्नु अवस्थामा पुर्याउने माओका भृत्य र भजन मण्डली थिए । तर बेलैमा माओमा सुझबुझ पलाएकाले आधुनिक, विकसित र समृद्ध चीनका परिकल्पनाकार सपरिवार बाँचेका जति जोगिए । मदनले विचारलाई विचारले परास्त नगरी दमन गर्न हौसिनु कमजोरी हो भन्नु भएको छ । अहिले एमाले अध्यक्ष ओलीको दाँत हाँसे पनि आँत नहाँसेको अवस्थामा अझ तीन तमासे हुङ्कार गरिरहेका छन् र भन्छन् मैले भनेको नमान्ने नेताले आफ्नो भविष्यबारे बीस पटक सोच्नु भन्न थालेका छन् ।
यस्तै घमण्डले गर्दा अपार धन र जनको क्षति भयो । एक महिनाअघि चारवटै सुरक्षा संयन्त्रले जेनजीका नाममा देशमा ठूलो भद्रगोल हुन्छ भन्ने जानकारी प्रधानमन्त्रीलाई दिएका रहेछन् तर पनि सरकार कुम्भकर्णे निन्द्रामा सुत्दा आफैँ हातमा टोपी लिएर ज्यान बचाउन भाग्नु पर्यो । नपत्याएको खोलाले बगाउँछ नि । के अहिले जेनजीलाई बिच्क्याएर उपद्रो गर्न उक्साएझैँ एमाले जेनजीलाई तर्साउन खोजेको हो भने यस्तो सपना दिउँसै नदेखे हुन्छ । यस्ता अहङ्कारलाई नामेट पार्न यही बुढो जेनजी काफी छ ।
मानिस आफूमा तर्क सकिएपछि कुतर्कको सहारा लिन्छ । हार्ने निश्चित छ र हार पनि खाइसकेको छ । भागेर ज्यान जोगाएको दुनियाँले देखेका छन् । कलम नभए धाकधम्की, धन र गनले तह लगाउने हो । लेखकको नाम उल्लेख गरेर कुनै कविता, लेख र रचना लेख्दा पनि प्रताडित भइन्थ्यो । यसको उदाहरण सञ्जय थापा उर्फ प्रदीप नेपाल नै हुन् । नेपालले पनि आफ्ना फुटकर र पुस्तकाकार कृति सक्कली नाममा छापेको भए क्लासिकल वा रुढीग्रस्त कम्युनिस्ट नेताले उनको हातखुट्टा भाँचिदिन सक्थे तत्कालीन नेपालमै । पछिल्लो कालमा भने हुन त पञ्चायती शासनबाट बच्न पनि उक्त काम नेपालले गरेका हुन् । भनेपछि कम्युनिस्ट पार्टी र नेताका नाममा दुर्गति र दुर्नाम कुनै हालतमा कदापि गर्नु हुन्न र यसलाई सहनुहुन्न भन्ने मदनको मूल ध्येय थियो ।
तर अहिले त जबज र मदन भण्डारीबारे दुर्वाच्य बोलेको सुनेर त्यसको सुझावस्वरुप आलोचना गर्ने उपल्ला तहका नेतालाई अध्यक्षले फुटेको आँखाले देखि नसहेका दृश्य देख्नु परेको छ । कर्ण बहादुर थापा लगायत अनेक इमान्दार सिद्धान्तनिष्ट नेता प्रमुख नेताको आँखाको कसिङ्गर भएका छन् आजै केन्द्रीय समितिको बैठकमा फेसबुकमा राजीनामा मागेर हुँदैन भन्दै एमालेका जेनजीलाई खुला हाँक र चुनौति दिएको सुन्नु परेको छ । यो दास नहुने र जबज प्रतिबद्ध नेता र कार्यकर्तालाई ओलीले ख्ुल्ला चुनौति दिएको देखिन्छ । मेरो विरोध गर्ने नेता र कार्यकर्ताहरुले आफ्नो भाग्य र भविष्यबारे बीस पटक सोच्नु र मात्र बोल्नु भने ओलीले । यसबाट उनका विरुद्ध बोले जिब्रो थुत्न सक्ने सार व्यक्त हुन थालेको छ ।
पूर्व पार्टी उपाध्यक्ष विद्या भण्डारीलाई आफ्नै सहमतिमा पार्टी सदस्य नवीकरण गरेर आफैँले सही गरेर सदस्यताको परिचयपत्र दिएर पनि सफेद झुट बोल्दा दासहरु किन बोल्दैनौँ । हुन त म पनि जनवादी केन्द्रीयताका नाममा नोकरशाही जनवाद लादेर भाट र भृत्य बनाउँदा बेलैमा विरोध गर्न नसक्ने पात्र थिएँ । लामो समयको रुढीग्रस्त परम्पराका कारण अझै पनि नेता र कार्यकर्तामा पार्टी र नेतालाई द्योता ठान्ने र पूजा आराधना र भक्ति गर्ने अन्ध परिपाटी जब्बर बनेको छ । यसैले यसको कुप्रभाव पार्टीमा अझै व्याप्त छ । तर मदन भण्डारीले भक्ति र भजन गर्नेले कर्म गर्दैन भन्ने बुझेर त्यसो नगर्नु भनेर बारम्बार सुझाउनु भएको छ । यतिसम्म नदेखी लाज,सरम र घिन बिना गतिविधि गर्दा दासहरु बोल्दैनौँ ।
हुन पनि लामो समयदेखि पार्टीमा दास संस्कृति र परम्परा घोकाइएको छ । विश्लेषक,आलोचक,समीक्षक, विवेकी, सिद्धान्तनिष्ठ र इमानी नेता र कार्यकर्ता बन्ने बनाउने काम नै गरिएन र गर्न दिएन । भाट र भृृत्यले मनपरी गरे तिनीहरु पुरष्कृत हुन थाले । अनेक खालका विकृतिग्रस्तलाई राजनीतिक र राजकीय नियुक्ति तथा सभासद् बनाएर राणाकालमा झैँ पाँडे पजनी गरिएको भन्न सकिन्छ । कम्युनिस्ट र जबज विपरीतका गुप्तगु तिकडम्बाजी गरिएको छ । पार्टीलाई जबज विपरीत रागे भीरबाट खसाल्न खोजिएको छ । तर पनि जबज र जननेता मदन भण्डारीलाई तलबितल पार्न उद्यत हुँदा म दास हामी दास किन बाल्दैनौँ ।
अब पार्टीको ११ औँ अधिवेशनमा एमालेका जेनजीहरु अत्यन्त चनाखो भएनन् भने लातको भूत बातले मान्दैन भन्ने अन्तरह्रदयबाट महसुस गरे भने उपाय निस्कन्छ । फेसबुकको राजीनामा भनेर चरम उपेक्षा गर्नेलाई यही केन्द्रीय कमिटी बैठकमा थरथरी काम्ने गरी कास्टिङ सो गर्ने हिम्मत गर्नुपर्छ । अहिले त हिजो र आजमै फरक देखिन थालेको स्थिति छ । माथिल्लै तहका अधिकांश नेता ओलीका गैरकम्युनिस्ट गतिविधिबाट वाक्कदिक्क भएको आवाज चुहुन थालेको देखिन्छ । जबजको माला जपी जबजको विधिवत् अन्त्य गर्ने दाउ पनि देखिन्छ । यसका कुलक्षण देखिन थालेको छ । जबजको जामा लगाएर र नाचेर हुन्न ।
समग्रमा नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलन धरासायी बन्ने अवस्थातिर तीव्र वेगले उन्मुख छ । एमाले मात्र होइन अरु कम्युनिस्ट पार्टीहरु कि त दक्षिणपन्थी, कि उग्रवामपन्थी कि त अवसरवादी नै धेर देखिन्छन् । अलि आशलाग्दो पार्टी नै प्रमुख नेताका कारण धरमर हुन थालेको दृश्य टड्कारो भएको छ ।, चालिस वर्ष पार्टीको निरन्तर अध्यक्ष हुने हो भने यस्ता पार्टीलाई राजावादी भनिदिए भैगयो । आजीवन र नमरुन्जेल पार्टी अध्यक्ष हुने र बन्ने बनाउने पार्टीलाई कम्युनिस्ट भन्नु किन पर्यो ? अझ त्यता दास प्रवृत्ति धेरै मौलाएको देखिन्छ । दास नै हुनु थियो भने कम्युनिस्ट किन हुनु पर्यो । तथापि एमालेलाई सार सौन्दर्य सहित जगेर्ना गर्ने मदन भण्डारी फाउन्डेशन देशव्यापी रुपमा सांगठनिक दृष्टिले जीवित छ । अझ यसलाई जीवन्त बनाउने कुरामा फाउन्डेशन कति लाग्छ त्यसमा आन्दोलनको भविष्य भर पर्छ । गरे जस्तो गर्नु भन्दा नगर्नु जाती हो ।
नेपाली कम्युनिस्टहरु ९८ प्रतिशत सामन्तवादी कुसंस्कार र अन्धविश्वासमा जकडिएका छन् । आफैँले जन्माएको सन्तानलाई भगवान्को कृपा र आशीर्वाद ठान्छन् । आफैँले परिश्रम र पसिनाले आय र आर्जन गरेको धन सम्पत्ति पनि भगवान्कै देन ठान्छन् । अनि तिनलाई आफ्नै पार्टी सरकारको बलबुताले गरेका कामहरुमा आफ्नो मिहेनत कहाँ देख्छन् ? दसैँ र तिहार तथा छठ पर्व मनाउँदा पनि एक धर्म,एक जात,सम्प्रदाय र समुदाय करण गर्छन् । आफैँ महाविद्वान् बनेर मन्चमा पल्टिन्छन् । कोशी प्रदेशका मुख्यमन्त्रीले रामले युद्धमा रावण /अनार्य /आदिबासीलाई पराजय गरेको हुँदा विजयादशमी भनेको विचार व्यक्त गर्छन् । यसरी उच्च तहका नेताले संस्कृति संस्कार चाडपर्वका बारेमा उही सडेगलेको विचार प्रवाह गरेर जातीय र सांस्कृतिक विद्वेष प्रवाह गर्छन् । ब्रतबन्ध ,जन्म उत्सव लगायत पर्वहरुमा समाज उपयोगी र जीवन उपयोगी पक्षहरु छन् । तर ती कुरा तिनलाई थाहा छैन जान्न पनि चाहन्नन् ।
अधिकांश नेताहरु हाम्रा सांस्कृतिक चाडपर्व र परम्परामा अन्तर्निहित सकार सार तत्व नबुझी बिरालो बाँध्ने ढोँगमा लाखौँ खर्च गर्छन् । तर दासहरु बोल्दैनन् । लामो समयसम्म किलकिले लाग्ने गरी दाम्ला र सिक्रीमा बाँधिएका पशुहरुझैँ सिक्री खोलिदिए पनि ती दासहरु चटपटाउँदैनन् । तर म जस्तै एक समय दास बनेकाहरु सधैँ किलामा बाँधिएर बस्तैनन् । स्वाधीन, सापेक्ष स्वतन्त्र , विवेकी .र इमान्दार मान्छे बन्न ज्यानको बाजी लगाउँछन् । त्यसैले मानव हौ र हौँ भने दास संस्कृति तोड्नै पर्छ र यसको अगुवाइ कसै न कसैले गर्नैपर्छ । आफैँमाथि मनपरी र मनमोजी गर्दा पनि प्रतिउत्तर हीन, प्रतिवादहीन र प्रतिक्रियाविहीन पशु मित्र बन्न सकिँदैन । यसो नगर्ने हो चार खुट्टे पशु र हामी मान्छेमा के फरक हुन्छ कमरेड ?
(इटहरी निवासी लेखक एमाले पूर्व केन्द्रीय सदस्य हुन् ।)
