“रोएका अनुहारहरू देख्दा
साँच्चै मुस्कान छर्ने ओठ हुन मन लाग्छ,
नृशंस मान्छेहरू देख्दा
मुटु भित्रको चोट हुन मन लाग्छ,
साँच्चै साथी संसारमा न्याय सकिएको देख्दा
आफैँ बम बनेर विष्फोट हुन मन लाग्छ ।”
प्रस्तुत कविता “मान्छे बेच्ने देश” कविता सङ्ग्रह भित्रबाट लिएको एउटा अंश हो । वि. सं. २०८२ असोज २५ गते लेखनाथ पुस्तकालय भद्रपुरमा लोकार्पण गरिएको उक्त पुस्तक, लेखक कवि विरही अधिकारीको एघारौँ प्रकाशित कृति हो । सुमना अधिकारीले प्रकाशन गर्नुभएको यस पुस्तकमा साहित्यकार प्रा. डा. गङ्गाप्रसाद अधिकारीले भूमिकात्मक निरुपण गर्दै लेखमा शुभकामना व्यक्त गर्नुभएको छ ।
कवि २०१२ सालमा धनकुटा जिल्लाको चानुवामा जन्मिएर २०२७ सालदेखि झापा भद्रपुरका स्थायी बासिन्दा हुनुभएको हो । पण्डित खेमराज अधिकारी र विष्णुमाया अधिकारीका छोरा कवि विरही अधिकारी लामो समय शिक्षण सेवाबाट निवृत्त भएर आनन्दमय जीवन बिताइरहनु भएको छ । वि. सं. २०३३ सालदेखि साहित्य क्षेत्रमा अत्यन्तै सक्रियता देखाउने कवि अधिकारीले दर्जनौँ संघ संस्थामा आबद्ध रहेर काम गरिरहनु भएको छ । पन्ध्रभन्दा बढी संस्थागत पुरस्कार र सम्मान हात पारिसक्नु भएका कविको कृति र व्यक्तित्वमाथि आधा दर्जन जति स्नातकोत्तर शोधपत्र समेत प्रकाशित गरिसकिएको पाइन्छ ।
खरो व्यङ्ग्य उतारेर कवितामा प्रस्तुत गर्ने कविले बेथिति विसङ्गतिमाथि तिखो प्रहार गरेको पाइन्छ । प्रगतिशील भावनाबाट विद्रोह चेत साथै हास्य प्रधान सिर्जना निर्माण गर्न सक्ने उहाँसंग भएको अद्भूत कला हो । आफूले सिर्जना गरेको कुनै पनि कविता उहाँलाई मुखाग्र हुनु, आवश्यक भएको बेला खरर वाचन गरेर श्रोतालाई हामी सामु सजिलोसँग राख्न सक्नु उहाँको एउटा अनौठो र अलौकिक क्षमता मान्नुपर्छ ।
“मसानको हड्डी फुकेर आफूलाई जोगी बनाउने पनि हामी, रक्सी भट्टीको रस चुसेर आफूलाई रोगी बनाउने पनि हामी, शिवजीको नाममा खरानी घस्ने पनि हामी, आफ्नो श्रम र पसिना अर्काले लुटेर खाएपछि हुतिहारा भएर निराहार बस्ने पनि हामी। ”
यसरी अहिलेको समयमा समाजभित्र चलिरहेका घटनाक्रमहरू, मानिसहरूले गरिरहेका क्रियाकलापहरू जस्ताको तस्तै कविता बनाएर उतार्न सक्नु पनि उहाँको उच्च सिर्जनात्मक चेत हो ।
हरेक कुरालाई राजधानी केन्द्रित बनाउन खोज्ने, राजधानी बाहिरलाई मोफसल भनेर मान्यता नराख्नेहरू माथि उहाँ यसो भन्नुहुन्छ ।
“कसैले मोफसल भने, कसैले लेनदेन बिनाको कविता पसल भने, काठमाडौँ छिरेर साहित्यिक भट्टीहरू चहार्ने घुमन्तेलाई मात्रै सबैले असल भने।”
कवितामा मानवीय मूल्यलाई यसरी सचेत गर्नुहुन्छ उहाँले । “थोरै आँसुको पनि ठूलो मूल्य छ झार्नु हुँदैन, सङ्घर्ष नै जीवन हो पछि सरेर कहिल्यै हार्नु हुँदैन, जिन्दगी आफ्नै त हो, आफूले आफैँलाई अप्ठ्यारोमा पार्नु हुँदैन।”
आजभोलि यत्रतत्र घट्ने गरेका घटना, अराजकता, लुटपाट, बलात्कार जस्ता विषयलाई उहाँको कविताले यसरी समेटेको छ । “यहाँ हरेक गाउँ असुरक्षित छ, धर्मले तय गरेको ठाउँ असुरक्षित छ, यहाँ मान्छेहरू ओहोरदोहोर गर्न सडक असुरक्षित छ, त्यसैले त कति विद्यालय गएका छोरीहरू फर्केर घर आउँदैनन्।”
राजनीतिमाथि भएका बेथितिप्रति उहाँको प्रहार यसप्रकार रहेको छ कवितामा । “सत्ता लिप्साले ग्रस्त देशका ठालुहरूलाई सलाम, कालो धन थुपारेर देशलाई नङ्ग्याउने कालुहरूलाई सलाम, खरानी घसेर भोले भन्दै हिँड्ने भोलेहरूलाई सलाम, सधैँ नेताहरू कै चाकरी र गुलामी गर्ने झोलेहरूलाई सलाम।” “निर्वाचनमा भिखारी, पछि सङ्गिन बारुदले सुसज्जित सिकारी।”
“संविधानमा लोकतन्त्र र गणतन्त्र लेखिएको छ भन्थे, व्यभिचार र निरङ्कुशता फेरिएको छ भन्थे, सत्ताको उन्मादमा निरङ्कुशता झन् उफ्रिएको छ, स्वच्छ र सुकिलो हुनुको सट्टा राजनीतिमा झन् धेरै फोहोर थुप्रिएको छ ।”
कल्पनामा रुमलिँदा उहाँ यसरी पोखिनु हुन्छ । “सुहागरातको अँगालोमा कसिएकी कुमारीको धड्कन हो जिन्दगी, जो एकछिनमै चिसिन पनि सक्छ, दुःख पीडा र अभावको चड्कन हो जिन्दगी, जो परिस्थितिको जाँतोमा सधैँ पिसिन पनि सक्छ।” “चौतारीको वर पीपल झैँ तप गरे जस्तो, रुद्राक्षको माला लिएर जप गरे जस्तो, जिन्दगी यस्तै रहेछ साथी केवल लाटोले इशारामा गफ गरे जस्तो।” “मुटुमा साँचेको चिसो स्पर्श मरुभूमिमा पनि अलिकति जोगाएको छु।” यस्तै यस्तै १०५ वटा कविताहरू राखिएको यो कविता सङ्ग्रहको नाम मान्छे बेच्ने देश जुराइएको छ । मान्छे बेच्ने देश शीर्षकको कविता भने यस्तो रहेको छ । “तिमी त बुद्धको देश भन्छौ होला, वीर पुर्खाको सन्तान भन्छौ होला, तर तिमीलाई नढाँटी भन्नुपर्दा मान्छे बेच्ने देशको मान्छे म।”
यसरी यस सङ्ग्रहमा सङ्ग्रहित केही कवितालाई मैले उदाहरण बनाएर यहाँ उभ्याउने प्रयास गरेको हुँ । उहाँका सबै कविताहरू बेजोड छन्, एउटा न एउटा कोणबाट उचाइ चुम्न सक्ने सिर्जनाहरूको सङ्गालो हो यो कविता सङ्ग्रह ।
सधैँभरि साहित्य र सिर्जनामा रमाउने कवि विरही अधिकारी छन्दबद्ध र छन्दमुक्त दुबैखाले कवितामा कलम चलाउनु हुन्छ । उहाँको कथामा पनि योगदान रहेको छ । २०३८ सालबाट आफ्नो पुस्तक प्रकाशन गर्न थाल्नुभएको उहाँले यो एघारौँ कृतिसम्म आइपुग्दा नेपाली साहित्य क्षेत्रमा निकै ठूलो कीर्तिमानी हासिल गर्नु भएको छ । उहाँ अत्यन्तै गहकिला र नौला सिर्जना पस्किनमा अब्बल हुनुहुन्छ । यस कृतिमा पनि सबै कवितालाई रङ्गिन बनाएर कविताको शब्द सिर्जनासँग मिल्दा चित्रहरू सजाउनु भएको छ । चित्र सिर्जना गरेर उहाँलाई प्रसिद्ध चित्रकार प्राज्ञ पवन राजवंशीले साथ दिनु भएको हो । ललितकलामा आफ्नो कलाकारितालाई उत्कृष्ट तरिकाले निखारता दिने प्रख्यात कलाकार हुनुहुन्छ पवन सर । उहाँले यस सङ्ग्रहमा सङ्ग्रहित कवितालाई जस्ताको तस्तै चित्रहरू बानाइदिएर पूर्ण न्याय गर्नुभएको छ ।
यसरी हेर्दा कवि र कलाकार दुबैजनाको सङ्गमले यो पुस्तक गङ्गा र जमुनाको सङ्गम जस्तै पवित्र र ओजस्वी बन्न सफल भएको छ । अन्त्यमा, कवि र कलाकार सिर्जनाका हस्ती दुबैजनामा हार्दिक बधाई, सुस्वास्थ्य एवम् दीर्घ जीवनको मङ्गलमय शुभकामना व्यक्त गर्दछु, धन्यवाद !
