काठमाडौँ
नेपाल टेलिकमका प्रवन्ध निर्देशक डिल्लीराम अधिकारीको लकडाउनयता दैनिकी फेरिएको छ । डेढ करोडभन्दा बढी नागरिकलाई दूरसञ्चार सेवा दिइरहेको कम्पनीलाई नेतृत्व गरिरहेका अधिकारी हिजोआज कार्यालयका अधिकांश काम घरबाटै गर्छन् । लकडाउनका कारण बाध्यतावस सुरु भएको घरबाटै कार्यालयको काम गर्ने अर्थात ‘वर्क फ्रम होम’मा विस्तारै बानी पर्दै गरेको र यसले कार्य सम्पादनमा त्यति ठूलो असर नपरेको उनको भनाइ छ ।
अधिकारीमात्र नभइ नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणका अध्यक्ष पुरुषोत्तम खनाल पनि घरबाटै कार्यालयको काम गर्छन् । दूरसञ्चार क्षेत्र अत्यावश्यकीय सेवा अन्तर्गत पर्ने र यो बेला गुणस्तर कायम राख्नु पनि उत्तिकै आवश्यक भएकाले आफ्नो काममा चुनौती रहेको महसुस गरिए पनि ‘वर्क फ्रम होम’का माध्यमले कर्तव्य पूरा गरिरहेको उनको भनाइ छ ।
टेलिकममा अत्यावश्यकबाहेक अन्य कर्मचारीलाई बिदा दिइएको छ । प्रबन्ध निर्देशक अधिकारीको अनुभवमा प्रविधिको प्रयोगकै कारण लकडाउनमा पनि सामान्य अवस्थामा जस्तै गरी सेवा प्रवाहको काम भइरहेको छ । यद्यपि प्रशासनिक काम भने हुन सकेको छैन ।
सिनियर लेभल मिटिङ भिडियो कन्फरेन्सबाट गर्दै आएका उनी जानैपर्ने कामका लागि मात्रै कार्यालयमा उपस्थित हुन्छन् । उनी भन्छन्, “प्रशासनिक तर्फका कर्मचारीको लकडाउनका बेला खासै भूमिका हुँदैन, प्राविधिक टीमले पनि घरबाटै धेरै कामहरू ह्यान्डल गरेको अवस्था छ ।” कोर नेटवर्कमा काम गर्ने कर्मचारीहरू पनि आउनै पर्ने अवस्थामा मात्रै कार्यालय आउने तर अन्य समय घरबाटै नेटवर्क मनिटरिङ भएको छ । टेलिकममा झन्डै ४ हजार ५ सयको हाराहारीमा कर्मचारी छन् । लकडाउनले कर्मचारीको भौतिक उपस्थितिभन्दा आउटसोर्सिङ र प्रविधिको उच्चतम प्रयोगलाई बढाउन बढी जोड दिनुपर्ने ज्ञान दिएको प्रवन्ध निर्देशक अधिकारी बताउँछन् ।
यता, नियामक निकाय नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणका काम कारबाही पनि भौतिक उपस्थितिबिनै हुने गरेका छन् । कर्मचारीबीच कामको बाँडफाँड जिम्मेवारी ह्वाट्सएप ग्रपमार्फत हने र नियमित बैठक पनि सोही ग्रुपबाटै हुने गरेको छ । टेलिकम र प्राधिकरण त उदाहरणमात्र हुन् । लकडाउनका कारण यतिबेला अत्यावश्यकीयवाहेक अन्य कार्यालय नखुले पनि घरबाटै काम गर्नेहरूको संख्या पनि ठूलो छ । कार्यालयहरूले पनि ‘वर्क फ्रम होम’लाई बढावा दिइरहेका छन् । स्वास्थ्य संस्थाजस्ता क्षेत्रमा पनि अत्यावश्यक कर्मचारी तथा नर्स र चिकित्सकमात्र कार्यालय जाने र अन्यले घरबाटै काम गरिरहेका छन् भने शिक्षा क्षेत्रमा घरमै विद्यार्थीलाई इन्टरनेटका माध्यमबाट पढाउन सुरु भइसकेको छ । उच्च शिक्षामा इन्टरनेटकै माध्यमबाट असाइनमेन्ट दिने र बुझाउने कामसमेत भइरहेको सम्वद्ध विद्यार्थीहरू बताउँछन् ।
नेपालका अधिकांश बैंकहरूले अहिले अनलाइन बैंकिङ कारोबारलाई बढावा दिएका छन् । बैंकहरूले अनलाइन बैंकिङबाटै कारोबार गर्न र घरमै बसेर कोभिडबाट सुरक्षा अपनाउन ग्राहकलाई म्यासेजसमेत पठाइरहेका छन् । यतिवेला विश्वका एक तिहाई मानिसहरू कोरोना भाइरस (कोभिड १९) को जोखिमबाट बच्न लकडाउनमा छन् । लकडाउन भएका अधिकांश देशमा अत्यावश्यक बाहेकका सबैजसो बस्तु तथा सेवाको व्यापार ठप्प छ । सूचना प्रविधिको प्रयोगमा अब्वल देशरुमा ‘वर्क फ्रम होम’ प्रभावकारी भएको छ तर विकासशिल नेपालजस्तो देशका लागि भने अझै चुनौती छ ।
दूरसञ्चार प्राधिकरणको तथ्यांकअनुसार नेपालमा झन्डै ४ करोड २८ मानिस मोबाइल तथा टेलिफोन प्रयोकर्ता छन् भने सवा दुई करोड इन्टरनेट प्रयोगकर्ता छन् । तथ्यांकका आधारमा भन्ने हो भने ३ करोड जनसंख्या भएको देशका लागि सूचना प्रविधिको प्रयोग अत्याधिक हो । तर, प्राधिकरणले सार्वजनिक गर्ने यो तथ्यांकमा उल्लेख भएका सबै ग्राहक हुन् तर प्रयोगकर्ता नै भने होइनन् अर्थात सिमकार्ड, ल्याण्डलाइन फोन तथा इन्टरनेट सेवा खरिद गर्ने ग्राहक हुन् । दोहोरो तेहरो सिम प्रयोगले गर्दा कुल जनसंख्यामा भन्दा झन्डै डेढ गुणा ग्राहक देखिन्छन् तर वास्तविक ग्राहक निकै कम छन् ।
यी सबै ग्राहकहरू प्रयोगकर्ता भएको भए वा सूचना प्रविधिमा बानी परेको भए लकडाउन जस्तो जटिल अवस्थामा पनि सेवा सुचारु गर्न धेरै सहयोगी बन्न सक्थ्यो । लकडाउनको १४ औं दिनसम्म आइपुग्दा पनि अत्यावश्यक सेवा पनि पूर्ण सञ्चालन हुन नसक्नुमा ‘वर्क फ्रम होम’को कल्चरको कमीलाई पनि लिइएको छ । अर्कोतर्फ कार्यालयको काम इन्टरनेटमा आधारित नहुनु तथा इन्टरनेटको मूल्यलगायतले यसमा समस्या देखिन्छ । कतिपय व्यवसायीले समेत ‘वर्क फ्रम होम’ प्रभावकारी देखिएको भन्दै यसबाट कार्यालय सञ्चालनको लागत घटाउँदै लैजान भोलिका दिनमा सहज हुने देखिएको सामाजिक सञ्जालमा लेखेका छन् । कारोबार दैनिक ।