महेन्द्रविलाश लुइँटेल,
भाइरसलाई विज्ञानले अब्लिगेटरी प्यारासाइट भन्छ । यो सजीव र निर्जीवको बीचमा पर्छ । यसका केही लक्षण सजीव र केही निर्जीवसँग मिल्दछन् । वृद्धि , चाल, श्वासप्रश्वास, पोषणजस्ता अन्य सजीवका गुण यसमा हुँदैन । त्यस्तै यो चिनी या नुन जस्तो मणीभमा परिवर्तन हुन सक्छ । तर विशिष्ट प्रकारको कोष हुनु, आनुवङ्शिक गुण हुनु र त्यसको प्रसार हुनु, त्यसमा ब्युत्परिवर्तन हुनु, होस्ट कोष भित्रको जीवित वातावरण प्रयोग गरी संख्यामा वृद्धि हुनु यसका सजीव गुणहरु हुन् । भाइरसको कोष विशेष प्रकारको प्रोटिन र लिपिडबाट ढाकिएको हुन्छ । जसले भित्रको आनुवङ्शिक संरचनालाई सुरक्षा प्रदान गर्दछ । यसलाई क्याप्सिड भनिन्छ । यो क्याप्सिड अल्कोहल वा साबुनको प्रयोग गर्दा घुलेर भित्रको संरचना भत्कन्छ र भाइरस निष्कृय हुन्छ । कोरोना भाइरसको यो पत्र ६० डिग्री भन्दा माथिको तापक्रममा मात्र पग्लिने कुरा अहिलेसम्मको प्रमाण हो । त्यसैले तातो पानी खाँदा या तातोपानीले हात धुदा यो पग्लिँदैन । किनकि, हामीले हात धुदा या नुहाउँदा ४०—४२ डिग्री भन्दा माथि तापक्रमको पानी प्रयोग गर्न सक्दैनौँ ।
स्वतन्त्र अवस्थामा रहदा भाइरसले निर्जीवको गुण देखाउँछ तर जब यो सजीव कोष भित्र प्रवेश गर्छ, यसले कोषको आनुवङ्शिक संरचना मेटेर त्यहा आफ्नो संरचना प्रविष्ट गर्दछ । जसले गर्दा उक्त कोषले आफ्नो वास्तविक पहिचान र कार्य गुमाएर भाइरस उत्पादन गर्ने फ्याक्ट्रीको जस्तो कार्य गर्दछ । यो नै भाइरस वृद्धिको आधार हो । स्वतन्त्र अवस्थामा भाइरसले आफ्नो वृद्धि, विकास वा मर्मत गर्न सक्दैन ।
जीवनको मुल आधार उसको आनुवङ्शिक कोड हो जुन कोष भित्रको डिएनए वा आरएनए भित्र हुन्छ । यो एक प्रकारको कोड या गुप्त भाषा हो । जुन रासायनिक संरचनाको आधारमा रहेको हुन्छ । यसैले सजीवका सबै वङ्शाणुगत गुणहरु निर्धारण गर्दछ । कोरोनाको भाइरस आरएनए भाइरस हो । अन्त्यमा आजसम्म नेपालमा जति पनि कोरोनाका संक्रमित भेटिए सबै नै परीक्षणबाट पत्तो लागेको हो । लक्षणको आधारबाट होइन । त्यसले हाम्रा वरिपरि पनि वा हामीमा पनि कोरोना संक्रमण हुन सक्छ । त्यसैले परीक्षणको बिकल्प छैन ।
दुई महिना भित्र विदेशबाट आएका व्यक्तिहरु, स्वास्थ्यकर्मी, जनप्रतिनिधि, सञ्चारकर्मी र कोरोना संक्रमण न्यूनीकरण तथा रोकथाममा प्रत्यक्ष रुपमा खटिनु भएका सामाजिक अभियन्ताबाट परीक्षण सुरु गर्ने हो कि ! यो कार्यको अग्रसरता स्थानीय सरकारले लिए सर्वोत्तम हुने थियो ।
( लेखक धुलाबारी माविका प्रधानाध्यापक हुन् ।
