दमक, बैशाख २० । आठ वर्षअघि श्रीमानलाई छाडेर गरिखानका लागि अपाङ्ग नानी च्यापेर मधेश झरेकी मनमाया लिम्बुलाई खानलाउनसंगै नानीको पिरलो अझै छ ।
बनिवुतो गरेर जीविकोपार्जन गर्दै आएकी उनलाई अपाङ्ग नानी आफै हिडडुल मात्र गर्ने सक्ने भई दिएको भए हुन्थ्यो भन्ने छ । तर ,यतिका भईसक्यो, ओछ्यानदेखि उठ्ने अवस्था आएको छैन उनको नानी । मेलापात जाँदा कटेरोमा छाडेर जानु पर्ने उनको पीडा छ ।
मनमायाका अनुसार जन्मिदा राम्रै जन्मिएपनि तीन—चार महिना पुगेपछि नानी शारीरिक रुपमा हातखुट्टा चलाउने अवस्थामा पुगेकी हुन् । पहाडदेखि नानीको उपचारका लागि विर्तामोडका अस्पतालसम्म ल्याएर उपचार गरेपनि सुधार नआएको उनले दुखेसो पोखिन् । ऋणपान गरेर छोरीको उपचार गर्न ल्याएपनि जाति नभएपछि उनमा थप पीडा बन्न पुग्यो । त्यतिखेर डाक्टरले विस्तारै सुधार आउँछ भनेर आश्वासन दिएका थिए उनलाई । ‘आश पनि धेरै थियो नि’ कटेरोको ओछ्यानमा थलिएकी छोरीलाई हेर्दे उनले भनिन् –‘ आठ वर्ष पुगिसकिन् तर नानीको शरीरमा खासै सुधार आउन सकेन । ’
८ बर्ष पुगेकी छोरी प्रिती अहिलेसम्म ओछ्यानमा थलिएकी छन् । खाना खुवाउनुदेखि दिशापिसाव ओछ्यानमा गर्दै आएकी अपाङ्ग अवस्थाकी प्रितीको स्याहारसुसारमा साँझ विहानको समय वित्ने गर्छ । जन्मिएको तीन महिनापछि विस्तारै शारीरिक रुपमा अपाङ्ग बनेकी बालिकाको उपचार गर्ने पैसा नहुँदा ओछ्यानमा थलिएर बस्न बाध्य भएकी छन् । अर्काको कटेरो सम्हाल्दै आएकी मनमायाले विलौना गर्दे भनिन् ,–‘गरिव हुनु जतिको अभिषाप सहनु परेको छ, यो छोरी घर न घाटकी भईन् ।’
ती अपाङ्ग बालिकाको उपचार गर्न पाए हुन्थ्यो भन्ने आमाको मनमा छ । तर उपचार गर्ने सम्पत्ति नहुँदा छोरीको मृत्यु कुर्नु सिवाय विकल्प छैन उनीसंग । उपचार गर्ने पैसा नहुँदा एकातिर छ भने नागरिकता नहुँदा झनै पीडित वनेकी छन् उनी । नागरिकतासमेत नभएपछि परिवार नै राज्यको सुविधाबाट समेत बञ्चित हुँदै आएका छन् । उनी भन्छिन्, –‘ वडा कार्यालयमा गएपनि बुबाको नागरिकता नहुँदा अहिलेसम्म आफनो नागरिकता बनेन । नागरिकता नहुँदा अपाङ्ग छोरीले समेत राज्यको सुविधा पाउन सकेकी छैनन् । ’
श्रीमानलाई छोडेपछि इलामको एकातप्पा घर भएकी उनी आफन्तको सम्पर्कमा झापाको कमल गाउँपालिका वडा नम्बर ७ मेमेङ टोलमा आएकी थिइन् । अर्काको घरमा कामकाजमा सघाउँदै बसेको तीन वर्ष पुग्न लाग्यो त्यहाँ । केही महिनायता भने उनी स्थानीय टेकबहादुर लावतीको एक कटेरोमा बस्दै आएकी छन् । काममा मेहनती उनलाई गाउँघरको खेतीपातीको काममा प्रायः त्यस टोलका सवैले बोलाउने गर्छन् । शरीरले साथ दिईन्जेल बनिवुतोवाट नै परिवार धान्दै आएको उनले सुनाईन् ।
उनलाई अहिले जारी वन्दाबन्दीका कारण काम नहुँदा भोकै पो मरिएला भन्ने चिन्ता थपिदै गएको छ । यतिलामो बन्दाबन्दीले समस्या ल्याएको उनले सुनाईन् । गाउँपालिकाले महिना दिन अघि दिएको राहतले जसोतसो चलेपनि अव फेरि लम्बिए समस्या आउने दुखेसो उनको छ । यसैवीच, शुक्रवार मात्र अपाङ्ग परिवारको अवस्था देखेर कमल ५ मंगलवारेका युवा व्यक्तित्व हुकुमसिंह राईले खाद्यान्न राहत दिएका छन् । उनी वसेको कटेरोमा पुगेर राईले चामल २० केजी,१ केजी दाल,तेल,नुन, सोयाविन,सावुनलगायतका खाद्यान्न दिएका थिए । आफूले सकेको गर्दै आएको र यसो छरछिमेकीको दयामायाले जीवन धान्दै आएको बताउदै उनले भनिन् ,–‘राज्यले पालिकामार्फत घर नहुनेलाई घर बनाईदिने ,खान नपाएकालाई खानबस्ने दिने भन्ने सुनेकीले त्यस्तो आशामा बसेकी छु ।’
