झापा, कात्तिक २० । भारतको असाम राज्यमा यसपटक अलैंचीको उत्पादन घटेपछि भारतीय व्यापारीहरूले नेपालमा खरीद केन्द्र (गद्धी) खोल्न थालेका छन् । ती व्यापारीले झापाको बिर्तामोडमा गद्धी खालेकाले यसपालि नेपाली अलैंचीले गतवर्षको भन्दा राम्रो मूल्य पाउने अपेक्षा किसानहरूले गरेका छन् ।
अलैंची उत्पादक संघका अध्यक्ष राजकुमार कार्कीले गतवर्षभन्दा यो वर्ष भारतको आसाम राज्यमा अलैंचीको उत्पादन घटेकाले त्यहाँ जाने भारतीय व्यापारीहरू नेपालको अलैंची किन्न झापाको बिर्तामोडमा गद्धी लगाउन थालेकाले यो वर्ष नेपाली अलैंचीले राम्रो मूल्य पाउने संकेत देखिएको बताए ।
गतवर्ष २० हजार प्रतिमन रहेको अलैंचीको मूल्य यस सिजनको शुरुआतमै २५ हजार पुगेपछि किसानहरू उत्साहित बनेका हुन् । नेपालका किसानहरूले अलैंचीको टे«डमार्क पाएपछि अहिले ‘एभरेस्ट विग कार्डामाम’ का नामले अलैंची निकासी हुन थालेको छ । सरकारले २०७३ साल असार १९ गते अन्तरराष्ट्रिय बजारमा निर्यातगर्दा नेपालकै नाममा निर्यात होस् भन्ने उद्देश्यले अलैंचीको ट्रेडमार्क बनाएको थियो । त्यसको ४ वर्षपछि पाकिस्तानले यस वर्षबाट नेपालीे ब्रान्डलाई स्वीकृति दिएको छ । तर, स्थलमार्गबाट अलैंची पठाउन भारत हुँदै पठाउनुपर्छ । भारत र पाकिस्तानको व्यापारिक सम्बन्धमा आएको तनावले त्यो सम्भव छैन । जसका कारण पाकिस्तानले ट्रेडमार्क स्वीकृति दिएर पनि नेपालले फाइदा लिन सकेको छैन । एयर कार्गोबाट पठाउँदा अलैंची महँगो पर्ने अध्यक्ष कार्कीले बताए ।
भारतले नेपालबाट भारत निकासी भएर जाने अलैंची र सुकुमेललाई भारतीय ५ सय रुपया बजार मूल्य तोकेपछि नेपाली व्यवसायीहरूले ३ सय रुपैयाँको अतिरिक्त जीएसटी भारतीय भन्सारलाई तिर्नु परिरहेको छ । सुकुमेल ४ हजार रुपैयाँ किलो पर्ने र अलैंची ५ सय रुपैयाँ पर्ने भए पनि भारतीय भन्सारले दुवैको मूल्यांकन किलोको ५ सय भारू तोकिदिएपछि व्यवसायीले अतिरिक्त रकम बुझाउनु पर्दा लागत बढ्न गएको अध्यक्ष कार्कीको भनाइ छ । उनले भने, ‘पटकपटक वाणिज्य मन्त्रालयलाई अनुरोध गर्दा पनि कुनै सुनुवाइ भएन ।’
नेपालमा वर्षेनि ६ हजार मेट्रिक टन अलैंची उत्पादन हुँदै आएको छ । बन्दाबन्दीका कारण किसानहरूले फुर्सद पाएका र मौसमले समेत साथ दिएकाले यो वर्ष अलैंची उत्पादनमा सकारात्मक सुधार आउने पाँचथर उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष तथा अलैंची व्यवसायी दीपक नेपालले बताए । अलैंची अति आवश्यक उपभोग्य वस्तुभित्र नपर्ने भएकाले कोरोना महामारीका कारण यसको बजार केही खुम्चिएको उनले बताए । तर, पछिल्लो समय उत्पादनमा आएको सुधार र भारत निकासीमा कुनै अवरोध नभएकाले किसान उत्साहित भएको उनले उल्लेख गरे । अहिले अलैंची प्रतिमन २२ देखि २५ हजार रुपैयाँ सम्ममा किनबेच भइरहेको उनले बताए ।
एक दशकअघि १ लाख २५ हजार रुपैयाँ मनसम्म पुगेको अलैंचीको मूल्य विस्तारै ओरालो लागेको र अहिलेसम्म पनि उक्लन नसकेको व्यवसायी नेपालले बताए । उनका अनुसार नेपाली अलैंचीमा भारतले लगाउँदै आएको जीएसटी र तेस्रो मुलुकमा सोझै व्यापार गर्न नेपाली अलैंचीलाई भन्सार लगाएका कारण अलैंचीले भाउ पाउन नसकेको उनले गुनासो गरे । नेपालबाट भारत गएको अलैंची भुटान हुँदै विना भन्सार बंगलादेश छिर्छ तर नेपालबाट सोझै बंगलादेश पठाउँदा ३५ प्रतिशत भन्सार शुल्क लाग्छ । बंगलादेश, भुटान र पाकिस्तानसँग नेपाल सरकारले वार्ता गरी नेपाली अलैंचीमा लाग्दै आएको ड्युटी कस्टम घटाउन सके अलैंचीले पहिलेकै हाराहारीमा मूल्य पाउने नेपालको अनुमान छ ।
आर्थिक वर्ष २०७६–७७ मा मेची भन्सार कार्यालय काँकडभिट्टाबाट अघिल्लो वर्षभन्दा बढी अलैंची निर्यात भएको थियोे । त्यो वर्ष मेची भन्सारबाट ३ अर्ब ९० करोड ९२ लाख रुपैयाँ बराबरको अलैंची निर्यात भएको थियो । अघिल्लो वर्ष ३ अर्ब ८२ करोड रुपैयाँको अलैंची निर्यात भएको थियो ।
आव २०७६–७७ मा मेचीनाकाबाट चियाभन्दा बढी अलैंचीको निकासी भएको थियो । मेची भन्सारबाट १ अर्ब ९४ करोड ७० लाख ५३ हजार १ सय ६० रुपैयाँको चिया निर्यात भएको थियो । २ वर्षको तथ्यांक तुलना गर्दा मेची भन्सारबाट निकासीमा चियालाई अलैंचीले उछिनेको देखिएको छ । आर्थिक वर्ष २०७४–७५ सम्म मेची भन्सारबाट सबैभन्दा धेरै चिया निर्यात हुँदै आएको थियो ।
