बिर्तामोड, साउन २१ । झापा विद्रोहका क्रममा बिर्तामोड ९(साविक गरामनी ८)का चन्द्र डाँगीले सहादत प्राप्त गरेको ४९ वर्ष पुरा भयो । तर, उनलाई अझै आधिकारिक रुपमा सहीदको मान्यता प्रदान गरिएको छैन ।
२०७७ साल फागुन २१ गते केपी ओली सरकारले राष्ट्रिय सहीद घोषणा गरेपनि त्यसको आधिकारिक परिपत्र नहुँदा राज्यबाट पाउनु पर्ने सेवा सुबिधाबाट बन्चित रहनुपरेको डाँगीका कान्छा छोरा रमेश डाँगीले गुनासो गरे ।सुखानी काण्डमा मारिएका पाँचजनालाई २०७६ सालमा सहीद घोषणा गरी मान्यता प्रदान गरिसकिएको छ । सहीदको मान्यता लिन आफू पटकपटक जिल्ला प्रशासन कार्यालय जाँदा कागजात आइनपुगेको भनेर जवाफ दिने गरेको रमेशले बताए । सहादत प्राप्त गरेको घटनाका बारेमा आधारसहित सर्जमिन मुचुल्का गरी बिर्तामोड नगरपालिकाले २०७७ फागुन २५ गते सिफारिस पठाएको थियो ।
वि.सं २००३ साल साउन २० गते बुवा स्व. कृष्णबहादुर डाँगी र आमा स्व. मनमाया डाँगीको कोखबाट आठराई ह्वाकुमा जन्मिएका डाँगीले २०३० साउन २० गते साविक गरामनी ८ नडियाबारीमा सहादत प्राप्त गरेका थिए । डाँगीका श्रीमती साबित्रा, छोराहरु ज्ञानु , रमेश, छोरी बिष्णुमाया रहेका छन् ।
तत्कालीन पञ्चायती शासकको गोली प्रहारबाट डाँगी मारिएको घटनाका बारेमा कम्युनिष्ट नेता राधाकृष्ण मैनालीले यस्तो उल्लेख गरेका छन् ‘ २०३० साल साउन १८ गते राति म, नरेश खरेल, नारद वाग्ले र दिलबहादुर खड्का झापाको धुलाबारी ,लालपानीबाट दुवागढी बरालगाउँ हुँदै गरामुनी खालबाडीस्थित नरेश खरेलका दाई नीलप्रसादकोमा सेल्टर लिन पुगेका थियौं । रात छिप्पिसकेको थियो ।त्यहीँ सहीद नेत्र घिमिरेकी धर्मपत्नी जीवन घिमिरेसंग नेत्रको सहादत (सुखानी काण्ड) पछि पहिलोपटक भेट भयो । स्वास्थ्य खराब भएपछि झापा – इलाम कार्यक्षेत्र भएकी सीता खड्कालाई पनि त्यहीँ ल्याइएको रहेछ। बिरामी भएको सुनेपछि हामी सीतालाई भेट्न गयौं । सीताले आफूलाई घरमा आमासंग भेट गराइदिन आग्रह गरिन् । हामीले मानेनौं । उनलाई निकै सम्झायौं । तर, आफ्नो अड्डी त्यागिनन् ।त्यसपछि १९ गते राति हामी पाँचैजना सीताको घर नडियावारी गयौं । लगातार दर्के झरी परिरहेको थियो । गरामुनी बजारबाट पश्चिम–दक्षिणमा पर्दथ्यो, सीताको घर । पैनी, बिग्रिएका कल्भर्ट र भत्किन लागेका काठे पुलहरू तरेर पुग्नुपर्दथ्यो । त्यहाँ रोपाइँका लागि जोतेका खेतहरू जलाम्मे थिए । मध्यरातमा निस्पट्ट अँध्यारोले केही देखिन्नथ्यो । बिग्रिएको काठे कल्भर्टमा नरेश गल्र्याम्म लडे । कल्भर्टमुनि डोलिएको पानीले उनलाई झन्डै बगायो । म र सीता दुईजनाले तानेर बालबाल बचाइयो । नरेश खँजा भएपछि बिस्तारै खेतको आली आली हिँड्दै थियौं । सर्पले टोक्यो भन्दै दिलबहादुर खुट्टा समाएर अर्कोतिर चिच्याए । मध्यराति उनी चिच्याएको स्वरले हल्लाखल्ला भयो । सीताको घर पुग्नसाथै खुर्सानी चटाएर सर्पले टोकेको हो वा होइन परीक्षण गरियो । होइन रहेछ उनको खुट्टामा सनपाटको छेस्काले घोचेको रहेछ ।
थाकेर लखतरान हामी बिहान ८ बजेसम्म सुत्यौं । खाना खाएपछि पनि पुनः मस्तले आराम ग¥यौं । त्यसबेलासम्म बेलुकीको ४ बजिसकेको थियो । सीताकी सानी बहिनी चिच्याएको सुनें– ‘पुलिस आयो, पुलिस आयो ।’ छाती ढुकढुक गर्न थाल्यो । ‘को हो हेर्नोस् त,’ मैले नारद वाग्लेजीलाई हत्तपत्त बाहिर पठाएँ । त्यतिबेलासम्म प्रहरी ढोकामा आइपुगिसकेको रहेछ । हामीसंग हतियार थिएन । प्रहरी दलबलसहित थियो । प्रहरी आरके, सीपी, हर्क कता बसेका छन् भन्दै बन्दुक सोझ्याउदै सामुन्ने आइपुगिसकेको रहेछ । झापाकै पश्चिम क्षेत्रबाट आएर हामी बसेभन्दा एक सय मिटर दूरीको अर्को घरमा हर्क खड्का, लीला कट्टेल र चन्द्र डाँगीले पनि सेल्टर लिएका रहेछन् । दुई समूहको संयोगले मात्र त्यहाँ जम्काभेट हुने सम्भावना बनेको थियो । प्रहरी आएको जानकारी सबैभन्दा पहिले अर्कै सेल्टरमा रहेका चन्द्र डाँगीले पाएकाले घेरा तोड्न खोजेछन् । त्यही क्रममा बाँसझ्याङमा लुकेका प्रहरीले उनलाई गोली हानेछन् । झापा विद्रोह जिन्दावाद ! भन्दै चन्द्रले त्यहीँ सहादत प्राप्त गरे । हामीलाई गिरफ्तार गरिरहेका बेला मैले फायरिङको आवाज सुनेको थिएँ । त्यही फायरिङबाट चन्द्रको हत्या भएछ । वल्लो घरबाट म, नरेश, नारद, सीता र दिलबहादुर पक्राउ प¥यौं भने पल्लो घरबाट हर्क र लीला । हामीलाई पक्रन प्रहरी टोलीको कमाण्ड गर्दै एसपी पदमबहादुर मानन्धर आफैं ढोकामा आइपुगेका रहेछन् ।’
त्यसैगरी एमाले नेता नरेश खरेलले २०३० साल साउन २० गते बिर्तामोडको नरियावारीमा मारिएका डाँगीलाई सम्झिदै पञ्चायती निरंकुश शासकले हत्या गरेका सबै सहीदहरुलाई हार्दिक श्रद्धाञ्जली अर्पण गरेका छन् ।
उनले सामाजिक संजालमा लेखेका छन् ‘ धेरै सहीदहरुले परिवर्तनका लागि,मुलुकको स्वाधिनता, स्वतन्त्रता र स्थिरताका लागि आफ्नो सुन्दर जीवन बलिदान गर्नु भएको थियो । तर सहीदहरु, हजारौं योद्धाहरु र जनताको संघर्षबाट प्राप्त उपलब्धि र सपनामाथि आज खेलबाड गरिदँै छ । कसैको प्रशंसा, स्तुति त कसैको निन्दा, अपमान र बेईज्जत गर्ने कला नै अहिलेको राजनीति बनेको छ । सूर्यको उज्यालोतर्फ होइन अँध्यारो कालो सुरुङतर्फको राजनीतिक यात्रा अगाडि बढ्दैछ । राष्ट्रिय हित र जनसेवातिर पार्टीको ध्यान गएको छैन । बिदेशी शक्ति रिझाएर सत्तामा पुग्ने ध्यान राजनीति दलहरूमा देखिन्छ । शक्तिको उन्माद,प्रशंसा र स्तुतिमा मात्र रमाउनेहरुलाई समयले सजाय दिन सक्छ । अहिलेको आबश्यकता दम्भ,घमण्ड र अहंकार होईन,नम्रता, शालिनता,जनताप्रतिको जवाफदेहीपन, एकता प्रतीक, ईमानदारीता र गल्तीलाई स्वीकार्न सक्ने नैतिक बल जरुरी छ । नभए मंसिर चार त आउने नै छ । चेतना भया ।’
