भर्खरै कक्षा १२ को परीक्षाफल प्रकाशित भएको छ । जसमा इटहरी आसपासको प्लस टु कलेजबाट विज्ञान विषय लिएका सुमन बराल (नाम परिवर्तन) ले ८२ प्रतिशत अंक ल्याउँदै उत्तीर्ण भए । अब उनको चाहना काठमाडौँमा गएर कम्प्युटर साइन्स पढ्ने अनि वैदेशिक अध्ययनका लागि फ्रान्स अथवा क्यानडा जाने । नेपालमा फर्कने कि नफर्कने भन्ने कुरामा उनी प्रष्ट छन् । चाडपर्व र बेला मौकामा फर्कने । उनी अरू साथी तथा आफन्तजस्तो उता गएपछि चटक्क आफ्ना साथीभाइहरू र आफन्तलाई बिर्सन चाहदैनन् । बेलाबेला फोन सम्पर्क गरिरहने सोच छ उनको ।नेपालको ४०÷४५ हजार तलबले जीवनयापन गर्न कठिन हुने हुँदा गुणस्तरीय जीवनका लागि बिदेसिनै पर्ने सोच छ उनको ।सुमन अहिलेको युवा पुस्ताका प्रतिनिधि पात्र हुन् । उनीजस्ता लाखौँलाख सुमनहरू आफ्नो सपनाको खोजीमा दैनिक देश छोडिरहेका छन् ।
शिक्षा मन्त्रालयअन्तर्गतको नो अब्जेक्सन सर्टिफिकेट (NOC) शाखाका अनुसार यस वर्षको जनवरी १ देखि जुलाई ४ सम्ममा ८२,४०९ जनाले वैदेशिक अध्ययनका लागि अनुमति प्राप्त गरेका छन् । (NOC) शाखाका प्रमुख हरिप्रसाद निरौलाका अनुसार यो संख्या गत वर्ष २०२१ को जनवरीदेखि डिसेम्बरसम्मको तथ्यांकभन्दा झन्डै झन्डै दोब्बर रहेको छ । उक्त अवधिभित्र ४५,४४३ जनाले अध्ययन अनुमति प्राप्त गरेका थिए (अनलाइन खबर जुलाई ५) । सोही मन्त्रालयका अनुसार गत ६ महिनाको तथ्यांक हेर्दा दैनिक १०००÷१२०० जनाले वैदेशिक अध्ययन अनुमतिपत्र प्राप्त गरिरहेका छन् (अनलाइन खबर मार्च ३) ।
वैदेशिक रोजगार विभागका प्रमुख गिरमान थापालाई उद्धृत गर्दै उल्लेख गरेअनुसार नेपालमा वैदेशिक अध्ययन अनुमति लिनेको संख्या ३,२३,९७२ रहेको छ । विगत ८ वर्षको तथ्यांकलाई हेर्ने हो भने यो संख्या ७ गुणाले बढेको छ (६ सेप्टेम्बर २०२२, नेपाली संक्षेप) । शिक्षा विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयका अनुसार ३ लाखभन्दा बढी नेपालीहरू विश्वका विभिन्न विश्वविद्यालयहरुमा अध्ययन गरिरहेका छन् । यद्यपि सरकारसँग उपरोक्तमध्ये कति विद्यार्थी अध्ययन पुरा गर्दछन् कति बीचैमा छाड्छन् र कति स्वदेश फर्कन्छन् भन्ने ट्याकिङ प्रणाली छैन । ६४ देशमा अध्ययनका लागि यो वर्ष विद्यार्थीले १,१३,००९ नो अब्जेक्सन लेटर (NOC) प्राप्त गरेका छन् (भवानिश्वर गौतम नयाँ पत्रिका २०७९।०३।२८) । ज्येष्ठ सम्मको ११ महिनामा वैदेशिक अध्ययनमा ५९ अर्ब ९९ करोड ३४ लाख रुपैयाँ बाहिरिएको छ । नेपाल राष्ट्र बैङ्कका अनुसार वैदेशिक अध्ययनमा यसपाली बाहिरिएको रकम अघिल्लो आर्थिक वर्षको ११ महिनाको तुलनामा झन्डै १६० प्रतिशतले बढी हो ।
वैदेशिक अध्ययन र रोजगारीबाट प्राप्त रेमिटेन्स नै देशको अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड भएको छ । वैदेशिक अध्ययन आफैमा राम्रो कुरा हो । जसले फराकिलो विश्वलाई बुझ्न मद्दत गर्दछ । विभिन्न फरक राष्ट्रियतालाई बुझ्दै तिनको सम्मान, पारस्परिक भावना, सांस्कृतिक आदानप्रदान र सु–सम्बन्धले आपसी विश्व बन्धुत्व र भ्रातृत्वको बढावासँगै आफ्नो जातिभन्दा माथि देशको सिमानाभन्दा माथि समग्र मानव जाति भन्ने भावको समेत बोध गराउँछ ।विभिन्न भाषा संस्कृति, राष्ट्र राष्ट्रियता,जाति धर्म र विचारको सम्मान र सहअस्तित्वको निर्माण गर्ने सोचको विकास गराउँछ । विकसित ज्ञान र प्रविधिको स्वदेशमा समुचित प्रयोग हुन सकेमा देशले आधुनिक र समृद्ध बन्न धेरै समय पर्खनु पर्दैन ।
यसरी ज्ञान विज्ञान र प्रविधिले सु–सज्जित बनेर संसारलाई बुझेर, यही देशको लालीगुराँसको लालीमा रोमाञ्चित हुँदै चमेली अनि बाबरीको वासना र यही माटोको सुगन्ध लिँदै आफ्ना भगिरथी हातहरूलाई यही खियाउने संकल्प गरे त कुनै समस्या नै हुने थिएन। तर, समस्या यहीनेर छ सुमनजस्ता लाखौँ आजका होनहार युवाहरूको आँखामा देश छैन, सपनामा देश छैन, भावनामा देश छैन अनि रहरमा देश छैन । नेपालमा भविष्य छैन भन्दै सुमनजस्ता कर्णधारहरू वैदेशिक अध्ययनको यात्रामा लामबद्ध छन् । सुमनजस्तै उनीहरूको चाहना सकेसम्म र मिलेसम्म उतै स्थायी रुपमा बसोबास गर्नु नै रहेको छ ।
के सुमनले देखेजस्तो र बुझेजस्तो नेपालमा केही छैन त ? रोजगारी र करियर विकासका अवसरहरू छैनन् ? अध्ययनका लागि गुणस्तरीय कलेजहरू छैनन् ? गुणस्तरीय जीवनको लागि बिदेसिनै पर्ने हो ? गुणस्तरीय जीवन नेपालमा बाँच्न सकिँदैन ? के हो जीवनको सुन्दरता ? यी प्रसंगहरूको सन्दर्भमा सुमनलाई नेपालमा रोजगारी पाए पनि तलब थोरै हुन्छ । त्यसैले जीवनयापन कठिन हुन्छ भन्ने कुरा मात्र थाहा छ । अर्कोतर्फ वैदेशिक अध्ययनका लागि खुलेका हजारौँ परामर्श संस्थाहरूले वैदेशिक अध्ययन र त्यसको सहज यात्राका सन्दर्भमा विद्यार्थीहरूलाई परामर्श दिइरहेका हुन्छन् र सो सम्बन्धमा सुमनलगायतलाई थाहा छ कि कुन देश जाने, कति खर्च लाग्ने, कति वर्षपछि पिआरको लागि आवेदन दिन पाउने आदि आदि ।
नेपालमा पनि रोजगारदाता, सरकारी नथा निजी क्षेत्र संस्थान,प्राधिकरण,निगम, बैङ्क तथा वित्तीय संस्था, सेना, प्रहरीलगायतका सबै क्षेत्रमा विद्यार्थीहरूलाई क्यारियर परामर्श हुने भए धेरै सुमनहरूले कुलमान घिसिङ बन्ने बाटो रोज्थे होला । कोही राजदूत भएर परराष्ट्र सम्बन्ध राम्रो बनाउने सपना देख्थे होला । कोही न्यायाधीस, कोही मुख्य सचिव,सचिव,गभर्नर,प्रधान सेनापति,आइजिपी। कोही हरिवंश, मदनकृष्ण त कोही बालेन, हर्क साङपाङ बनेर देश बनाउँछु भन्थे होला । अनि कतिपय विदेश गएर अध्ययन गरेर महावीर पुन बनेर फर्कन्छु भन्थे होला । अनि कोही डा.स्वर्णिम वाग्ले । बेलैमा उद्यमशीलता, ऋण सुविधा, अनुदान,व्यापार व्यवसायजस्ता कुराहरूको परामर्श भएमा कति सुमनहरूले आफ्ना बाबुको गाईगोठलाई विशाल गाई फार्म बनाउने सपना देख्थे होला, बाख्रा फार्म,फलफूल खेती,तरकारी खेती, साना उद्योग र ठुला उद्योग अनि त्यसैबाट धेरै सुमनहरू खेतान बन्थे होला अनि विनोद चौधरी पनि ।
त्यसैले वैदेशिक अध्ययनमा जानेको बाढीलाई कम गर्न र अध्ययन समापनपश्चात् आफ्नै देश फर्कने वातावरण निर्माण गर्न करियर काउन्सिलिङको अत्यन्त जरुरत रहेको छ । ताकि युवाहरूले देशमै केही गर्ने सपना देखून् । उनीहरूको आँखामा, हृदयमा, मन मस्तिष्कमा अनि मुटुको हरेक स्पन्दनमा देश धड्कियोस् । तब मात्र बन्छ देश आफ्नै पौरख अनि मेहनतले । कवि भूपी शेरचनले भनेजस्तै हामी त जन्मँदै आँखामा गुराँस र हत्केलामा सुनगाभा लिएर जन्मिएका छौ ।
