आजभोली पैसा कहाँ गयो भन्ने जनबोली अत्यन्तै छ । बैकमा पनि पैसा छैन भन्छन् , व्यापारीसंग पनि छैन आखिर पैसा गयो कहाँ ? हिजो आज धेरैले प्रश्न गर्ने शव्द भएको छ । हिजो यो समयमा खाना खान भ्याईदैन थियो तर, आज खाना नै खाने पैसा नहुने अवस्था आयो भन्ने व्यवसायीहरु भेटिन थाल्यो । स्थानीय चुनावपछि पैसा बजारमा आउँला भन्ने अपेक्षा थियो तर, त्यो अपेक्षा मात्र रहयो परिणाम उल्टो भयो । आखिर के भैरहेको छ ? आर्थिक क्षेत्र किन दिनप्रतिदिन कमजोर बन्दै गएको छ ? तरलताको संकट किन बढिरहेको छ ? संकट बढिरहेको छ मूल्यबृद्धि बढिरहेको छ । क्रयशक्ति घटिरहेको छ । व्यवसायीहरुले हरेक दशैमा आफ्नो व्यवसायमा कर्मचारी थप गर्थे तर, आज आधाभन्दा कम कर्मचारी रहँदा पनि काम छैन भन्ने व्यवसायीहरुको चिन्ता छ । बैक, वित्तीय संस्थाहरुले थप ऋण लगानी नगर्दा व्यवसाय आधा घटेको छ , ग्राहकहरुको क्रयशक्ति कम भएको छ । यो समय भनेको होलसेलमा धेरै सामान बेच्ने बेला हो तर, अव त व्यापार गर्ने भन्दा पनि कसरी टिक्ने भन्ने चिन्ताले गाँजेको छ । बैकको ऋणको व्याज तिर्न पनि गाह्रो भएर आयो यो दशै हैन दशा हुन बेर छैन ।
आखिर अहिले केको व्यवसाय चाहिँ चलेको छ भनेर भन्न नसकिने भएको छ । दिनभरि एउटा पनि मोटरबाइक नविकेको पीडा सोरुम संचालकहरुको छ भने अटोचालकले किस्ता नतिर्दा अटो तानेर ल्याउँदा अटोचालकहरुले खुसी व्यक्त गर्छन् कस्तो अवस्था आयो भनेर अटो सोरुम संचालकहरु छक्क पर्न थालेका छन् । सिएको कार्यालयमा गयो के छ सर कामको अवस्था भनेर सोध्यो उहाँहरुको पनि उस्तै पीडा कोही क्लाइन्ट कालो सूचीमा परे भने कोहीको बैंकले लिलाम गरिसक्यो त कोही आत्महत्या गर्ने अवस्थामा पुग्ने बेला भैसक्यो । व्यवसायीको छटपटी देख्दा पीडाबोध भएको छ । यस्तै अवस्था रहने हो भने व्यवसायीहरुको पीडा यिनै आँखाले देख्नु पर्ने भयो भनेर चिन्ता लिनु परेको छ ।
समय कस्तो हुन्छ भोलि भनेर आँकलन गर्न नसकिने भयो । हिजो र आजमा दिनप्रतिदिन फरक पर्दै गएको छ । बजारभाउ बढेको बढैछ । दाई अहिलेको बैक वित्तीय संस्थाको बचतको योजना हेर्दा ईन्सुरेन्सको पोलेसी जस्तो छैन र ? इन्सुरेन्सले १५ वर्षमा मासिक, त्रैमासिक वा वार्षिक रकम लिएर पोलेसी बनाउँछ र पोलेसी मेच्युड भएपछि एकमुस्ठ रकम भुक्तानी गर्छ आजभोलिको बैकको बचत आज पैसा राख्नुहोस् १५ वर्षमा बचतको ५ गुणा लानुहोस् भन्न थाल्यो । के हामी वित्तीय विश्लेषणमा यतिसम्म कन्फिडेन्स लिन सक्छौ ? के हाम्रो बैक वित्तीय संस्थाको संयन्त्र १५ वर्षपछिको भविष्य हेर्न सक्छ र ? एउटा भाइसंगको चिया गफमा हामी गफिँदा म झसंग भएँ । आखिर किन यस्ता योजनाहरु बैक वित्तीय संस्थाले ल्याएका होलान् भनेर म सोच्न बाध्य भएँ । दिन भरि कमाएर बेलुका खानु पर्ने हाम्रो समाजमा यो दोव्वर, तेव्वर र पाँच गुणाको योजना भोलि रहे रहौला नरहे नरहौला तर, आज त रहौ भन्ने त हैन ?
यो अवस्थामा बैक वित्तीय संस्थाको योजना सहि होला ?
असोज १ गते धेरै बैक वित्तीय संस्थाले बचतको व्याजदर परिवर्तन गरेका छन् । सामाजिक संजालमा बैक वित्तीय संस्थाको बचतमा दोव्बर , तेव्बर ,पाँच गुणादेखि सय गुणासम्म रकम बढ्ने योजनाहरु छ्यापछ्याप्ती छाएको छ । हरेक बैकले कसरी ग्राहकलाई आकर्षित गर्न सकिन्छ भनेर योजना बनाएका छन् । ग्राहक नै कन्फ्यिुज हुने खालका योजना बैकहरुले सार्वजनिक गरिरहेका छन् । पर्वको हिसावले अहिले नेपालीहरुलाई चाडपर्वले छेकेको छ भने बैक वित्तीय संस्थाहरुलाई पहिलो क्वाटर लाग्न लागेको छ । चाडपर्व नजिकिँदै गर्दा ग्राहकहरुले बचत गरेको रकम दशैमा जोहो गर्न निकाल्ने क्रम पनि बढिरहेको छ । ग्राहकहरुलाई बचत फिर्ता दिनु र ऋण मागको उच्च दरले बैक वित्तीय संस्थालाई आर्थिक संकट पर्न सकिने आँकलन पनि गर्न सकिन्छ ।
मेरो विचारमा बचत तीन प्रकारका हुन्छन् । चल्ती खाता ,बचत खाता र मुद्धती खाता । हामी बैक वित्तीयसंग दैनिक कारोवार गर्छौ भने यो कारोवार चल्ती खाता अर्थात करेन्ट एकाउण्टबाट गरिन्छ । यस्ता प्रकारको एकाउण्टमा बचतको व्याज न्यून हुन्छ । बचत खातामा विभिन्न शीर्षक राखी विभिन्न बचत गर्न सकिन्छ । यसैअन्तर्गत नियमित बचत पर्दछ । बैक वित्तीय संस्थाले निश्चित अवधिमा निश्चित रकम दैनिक वा मासिक बचत निश्चित समयसम्म नियमित बचत गरिन्छ भने त्यो नियमित बचत हो । यस्ता बचतको समय जति पनि राख्न सकिन्छ । मुद्धती बचत भनेको निश्चित रकम निश्चित समयको लागि बैक वित्तीय संस्थामा राखिन्छ भने त्यो मुद्धती बचत हो । यस्ता बचतमा व्याजदर अन्यमा भन्दा अलि बढी हुन्छ तर, यस्तो बचतको समयसीमा तीन बर्षभन्दा बढी हुनुहुँदैन भन्ने मेरो सोचाई हो । बैक वित्तीय संस्थाले आजभन्दा पनि दीर्घकालिन योजना बनाउनु पर्छ । ग्राहकलाई लोभ्याएर भन्दा पनि सम्झाएर बुझाएर घरमा पैसा राख्नुभन्दा बैक वित्तीय संस्थामा राख्न प्रोत्साहन गर्नु पर्छ ।
आजको योजनाले दीर्घकालमा असर गर्न सक्छ भन्ने चेत राख्न जरुरी छ । ८० वर्ष लामो बैकिङ इतिहास छ । २६ वटा कमर्सियल बैंक, १७ वटा डेभलपमेन्ट बैंक, १७ वटा फाइनान्स कम्पनी, ६५ वटा माइक्रोफाइनान्स र एउटा इन्फ्राइस्ट्रक्चर डेभलपमेन्ट बैक गरि जम्मा १२६ वटा राष्ट्र बैकबाट अनुमति प्राप्त बैक तथा वित्तीय संस्था रहेका छन् । हालसम्म ४.४९ करोड खाता बैकमा खुलिसकेको छ । जनताको भरोसा र विश्वास बैक वित्तीय संस्थामा भएर नै यतिका बचत खाता कमर्सियल बैकमा खुलेका छन् । बैकको गरिमा बचतको योजनाले गिराउन सक्छ । त्यसैले बैक वित्तीय संस्थाले ग्राहकमा विश्वास बढाएर कार्यक्रमहरु ल्याउन जरुरी छ । ग्राहक पनि यस्ता क्षणिक तथा लामो समयका बचतमा रुमलिनु हुन्न भन्ने मेरो बुझाई छ ।
