झापा, जेठ ४ । संविधानले व्यवस्था गरेको विशेष स्वायत्त र संरक्षित क्षेत्रको अधिकार खोजी गर्नका लागि झापाका आदिवासीहरु अगाडि सर्ने भएका छन् ।
झापामा दशकौंदेखि बसोबासरत राजवंशी , धिमाल, मेचे , सन्थाल , किसान , ताजपुरिया र गन्गाई जातिले विशेष स्वायत्त र संरक्षित क्षेत्रको अधिकार खोज्न लागेका हुन् ।
उनीहरुले स्वायत्त क्षेत्रसम्बन्धी संवाद समिति निर्माण गरेका छन् । त्रिनारायण राजवंशीको संयोजकत्वमा गठित समितिमा प्रत्येक जातिका तर्फबाट एक–एकजना प्रतिनिधि राखिएको छ । जसअनुसार मेचे जातिबाट विरेन मेचे , धिमाल जातिबाट नारायण धिमाल , ताजपुरिया जातिबाट मनकुमार ताजपुरिया , सन्थाल जातिबाट लखन हेमरम, किसान जातिबाट भीम किसान, गन्गाई जातिबाट चन्द्रबहादुर गणेशलगायत रहेका छन् । नेपालको संविधानको धारा ५६(१)(५), २८७ र २९५ मा निश्चित समुदायलाई वा समुदायको आर्थिक , सामाजिक र सांस्कृतिक विकास र उत्थानको लागि विशेष संरक्षित वा स्वायत्त क्षेत्र कायम गर्न सकिने उल्लेख छ ।
आदिवासी जनजाति वकिल समूह (लाहुर्निप)को आयोजनामा बिर्तामोडमा भएको विशेष स्वायत्त र संरक्षित क्षेत्र विषयक दुईदिने अन्तरक्रियामा सहभागी जातीय प्रतिनिधिहरु संविधानले प्रदान गरेको विशेष स्वायत्त र संरक्षित क्षेत्रको अधिकारको खोजी गर्न अब लागिपर्ने निश्कर्षमा पुगेका हुन् । उनीहरुले विशेष स्वायत्त र संरक्षित क्षेत्रको लागि ऐतिहासिक प्रमाणका आधारमा गर्ने गरिएको पहिलो जाति घोषणा कार्यक्रमले सहयोग पुग्ने भएकाले झापाका सबै पालिकाहरुमा पहिलो जाति घोषणा गर्दै जाने सहमति गरेका छन् । दमक नगरपालिकामा धिमाल जाति र बाह्रदशी गाउँपालिकामा राजवंशी जातिलाई पहिलो जाति घोषणा गरिसकिएको छ । मेचीनगर नगरपालिकामा मेचे , राजवंशी , धिमाल र किसानमध्ये कुन जातिलाई घोषणा गर्ने भन्ने विवाद छ । जाति–जातिबीच विवाद नगरी आदिवासी जनजाति महासंघको समन्वयमा पालिकाहरुमा पहिलो जाति घोषणा गर्ने उनीहरुले सहमति जनाएका छन् ।
कार्यक्रममा ती सातवटा जातिहरुले विशेष स्वायत्त र संरक्षित क्षेत्रको लागि आ–आफ्नो दावी पेस गरेका छन् । राजवंशी जातिले जिल्लाका १५ वटै पालिकामा दावी गरिरहँदा सन्थाल जातिले संरक्षित क्षेत्र हल्दिवारी गाउँपालिका , विशेष संरक्षित क्षेत्र सम्पूर्ण पालिका र स्वायत्त क्षेत्र कन्काई नगरपालिकालाई माग गरेको छ ।त्यस्तै ताजपुरिया जातिले शिवसताक्षी , गौरादह, कमल र गौरीगञ्जलाई संरक्षित क्षेत्र ठानेको छ । किसान जातिले मेचीनगर नगरपालिकाको वडा नं १, ४ , ६ , ७ , ८ , ९ , १० र ११ तथा बिर्तामोड ६ लाई संरक्षित क्षेत्र दावी गरिरहँदा धिमाल जातिले मेचीनगर , बिर्तामोड , दमक र अर्जुनधारालाई आफ्नो पुरानो थातथलो दावी गरेको छ । त्यस्तै मेचे जातिले अर्जुनधारा , मेचीनगर , बिर्तामोड र हल्दिवारी तथा गन्गाई जातिले झापा, कचनकवल , गौरीगञ्ज , बाह्रदशी , भद्रपुर, बिर्तामोड , मेचीनगर र शिवसताक्षीमाथि दावी गरेका छन् ।
नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघ झापाका अध्यक्ष पाण्डवलाल चौधरीको अध्यक्षतामा भएको कार्यक्रमको सहजीकरण लाहुर्निपका उपाध्यक्ष अधिवक्ता शंकर लिम्बू र सचिव अधिवक्ता भीम राईले गरेका थिए ।
