झापा, साउन ३ । मेची भन्सार कार्यालय काँकडभिट्टाले भन्सार चेकजाँचको नाममा एसियन हाइवेमा ढाट लगाएको छ । यसअघिका भन्सार प्रमुख रामप्रसाद पाठकले परीक्षणका लागि भन्दै लगाएको ढाट यथावत छ । त्यसलाई अहिलेका भन्सार प्रमुख रामप्रसाद रेग्मीले वैद्यता नै दिएका छन् । एसियन हाइवेमा ढाट लगाएको विषयमा धेरैजनाले आपत्ति जनाएपनि हटाइएको छैन ।हामीले अहिलेका भन्सार प्रमुख रेग्मीसंग त्यस विषयमा कुराकानी गरेका छौं । प्रस्तुत छ उहाँसंग गरिएको कुराकानीको सारसंक्षेप ।
जुन एसियन हाईवे बनेको छ यसमा ढाट लगाईयो । असुबिधा सिर्जना गरियो भन्ने खालको जनगुनासो बाहिर सुनिन्छ । यो के भएको हो ? किन यस्तो गरिएको हो ?
भन्सार क्षेत्रमा ढाट नलगाइकन , चेकजाँच नगरीकन हुँदैन । जुनसुकै हाईवेमा पनि सम्भव छैन । सेक्युुरिटी प्रपोजबाट । अन्तर्राष्ट्रिय बोर्डरमा चोरी पैठारी नियन्त्रण गर्नलाई भन्सारमा चेक गरिरहनु पर्छ । यही क्रममा हामीले यहाँबाट जो सामान बोकेर आउनेलाई भन्सारतिर व्यवस्थित रुपले पठाएका छौं र यात्रु शाखातिर प्यासेन्जर पठाउने गरी हामीले लक्षित गरेका छौं । हामीले ढाट लगाएर बन्द गरेको होईन , अझ चाहिँ सीमामा वारपार गर्ने व्यक्तिहरुलाई सहज बनाउन गरेको जस्तो लाग्छ । कहाँ अवरोध भयो मैले बुझ्न सकेको छैन । यहाँहरु पनि हेर्नुहोला ।
एसियन हाईवेको मूल्य मान्यता छ । त्यसविपरीत ढाट लगाईयो भन्ने खालको कुरा पनि छ । यो अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डको बारेमा जुन प्रश्न उठ्ने गरेको छ यसलाई के जवाफ दिनुहुन्छ ?
हाईवेको आफ्नै कानून हुन्छन् । त्यो संगसंगै भन्सारका कानून पनि हुन्छन् । बोर्डर क्रस गर्दा जुनसुकै देशमा पनि चेकजाँच गर्नुपर्छ । जहाँ पनि ,जुनसुकै बोर्डरमा पनि ढाट हुन्छ । ढाट भनेको चाहिँ वैद्य व्यापारलाई मान्यता दिन र अवैद्य व्यापारलाई नियन्त्रण गर्नका लागि हो । त्यही मर्मअन्तर्गत मेची भन्सार कार्यालयमा पनि हाईवेमा चेकजाँचलाई व्यवस्थित बनाईएको हो र वैद्य व्यापारलाई सहजीकरण गर्न मात्रै हामीले व्यवस्थापन गर्न खोजेका हौ । हामीले असुविधा दिन खोजेको होईन र रतिभर हामीले त्यो असुविधा दिएका छैनौ भन्ने हाम्रो मान्यता छ ।
यसो गरेपछि राजस्व संकलनमा केही उतारचढाव आएको छ ?
ओपेन छोडिदिने हो भने , भन्सारमा चेकजाँच नगर्ने हो भने विभिन्न खालका चोरी पैठारीका घटना हुन्छन् । त्यसलाई नियन्त्रण गर्नुपर्छ । ढाट राखेर सीमा बोर्डर क्षेत्रमा चेकजाँच गर्दा राजश्व संकलन संगसंगै हाम्रो दुईवटा देश बीचमा सीमा पार गर्दा हुने विभिन्न अपराधहरुलाई रोक्ने काम भएको छ । त्यसलाई नियन्त्रण गर्ने काम पनि त्यसैभित्र ढाट लगाएरै गर्नुपर्ने हुनाले त्यसलाई प्रभावकारी रुपमा गर्ने हामीले कोसिस गरेका छौं ।
यो खाली व्यवस्थित गर्न खोजिएको हो या अरु केही कुराहरु पनि छन् ?
सीमा क्षेत्रको संवेदनशीलतालाई ध्यानमा राख्दै अवैद्य व्यापारलाई नियन्त्रण गर्नलाई व्यवस्थित गरिएको हो ।
मान्छेहरु किन गुनासो गर्छन् त ? राज्यको आम्दानी बढाउने सवालमा तपाईले भूमिका खेल्नु भएको रहेछ । मान्छे किन रिसाउँछन् त ?
जो व्यक्ति यहाँबाट वारपार गर्नुहुन्थ्यो उहाँहरुले गुनासो गरेको मलाई थाहा छैन । जसले चाहिँ हामीले चेकजाँच गरेको कारणबाट चोरी पैठारीका सामानहरु नियन्त्रण गर्दा उहाँहरुलाई प्रभाव पर्यो , उहाँहरुले अप्रत्यक्ष रुपमा विभिन्न खालका मान्छेलाई उकासेर गुनासो गरेको मैले महसुस गरेको छु ।
यहाँ धेरै कुरा छन् । सिधै हाईवेमा आवतजावत गर्न नदिएर चेकजाँचको नाममा घुमाउरो बाटो प्रयोग गरेर विभिन्न खालका जायज नाजायज गतिबिधिका लागि सहज वातावरण बनाईएको हो । त्यस्तो खालको खेलोका लागि हो भन्ने आशंका पनि छ । त्यो आशंका मेटाउनका लागि तपाईले के के प्रयत्न गर्नु भएको छ ?
जस्तै यहाँहरुले पनि हेर्नु भयो, त्यस्तो सम्भावना कति छ ? हाम्रो भन्सार यार्डभित्र चेकजाँच गर्नु पर्ने सामानका कन्टेनरहरु भित्रै पसेका छन् । जुन इन्डियन गाडीहरु आउँछन् उहाँहरुले यात्रु शाखा हँुदै चेकजाँच गरी जानु भएको छ । त्यहाँ पार्किङदेखि आराम गर्न सक्ने व्यवस्था हामीले बनाएका छौ । अब जो मान्छेहरुलाई भन्सार भित्र पस्नु पर्दैन , सिटी रिक्साका माध्यमहरुबाट आउनु भएको छ हाइवेबाटै हामीले पठाएका छौं । यसमा असहज कामहरु मैले बुझेको छैन र अरु खाले गतिविधिहरु हुने ठाउँ नै छैन । सबै प्यासेन्जरहरुलाई हामीले भित्र हालेका पनि छैनांै । जसलाई जहाँ जरुरी हो उनीहरुलाई त्यही ठाउँमा पठाएर झन् व्यवस्थित गरेर एकै ठाउँमा भिडभाड नगरेर सहज रुपमा त झन् सहजीकरण भएको हो । जुन व्यवसायीहरु हुनुुहुन्छ, उहाँहरुले सहज भएको हामीलाई भन्नु भएको छ । असहज भएको भन्ने कुरा यहाँजस्तै मिडियामा यदाकदा उठेका छन् ।कसले भनेको हो ? मैले भन्सारको तर्फबाट बुझेको छु ।
अलिकति आश्वस्त गर्ने कुराहरु के छन् जसमा नाजायज किसिमका सम्झौताहरु , नाजायज किसिमका लाभहरु लिने षडयन्त्रअन्तर्गत यो भएको छ भने यो आशंका गरिएको छ ।
भन्सार कार्यालय अहिले सिस्टमले नै चलिरहेको छ । सिसिटिभिहरु भन्सार विभागहरु लिएर अर्थ मन्त्रालयसम्म पनि हुन्छन् । सबै ठाउँमा सिसिटिभिहरु छन् , सिसिटिभि जडान गरेका छौं । हामीले पनि अनुगमन गर्छौ , मेरो कोठाबाट पनि अनुगमन गरिएको यहाँहरुले देखिरहनु भएको छ । हाम्रोमा देखिएका क्यामेराहरु विभाग ,मन्त्रालयदेखि हामीलाई नियन्त्रण गर्ने निकायहरुले हेरिरहनु भएको छ । झन् हामीले जुन प्यासेन्जर बाटोबाट हिडनु पर्ने उनीहरुलाई त्यही बाटोबाट पठाएका छौं । चेकजाँच गर्नु पर्ने सामानलाई चेकजाँच गर्नु पर्ने ठाउँमा पठाएका छौं । जो कागजात बनाउनु पर्ने खालका गाडीहरुलाई कागजात बनाउनु पर्ने ठाउँमा पठाएका छौं । त्यो नाजायज भन्ने कुरा मलाई लाग्दैन।
हाईवेको कानूनबारे , मापदण्डबारे जो प्रश्न उठेका छन् ती प्रश्नमा के जवाफ दिनु हुन्छ ?
अन्तर्राष्ट्रिय हाईवेका कानूनहरु होलान् तर यी एक देशबाट अर्को देशको सीमा पार गर्दा भन्सार र सुरक्षा प्रयोजनका लागि विश्वव्यापी रुपमा देख्नु हुन्छ । हामीले अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा आवतजावत गर्ने प्यासेन्जरदेखि लिएर व्यवसायीहरुलाई सरलता सिर्जना गर्ने हो । र, सरलता सिजना गर्नलाई नै यी उपायहरु हामीले अपनाएका छौं । बीच बाटोमा सबै गाडीहरु हाईवेमै रोकेर त्यहाँ चेकजाँच गर्ने हो भने त्यो अझै अस्तव्यस्त हुन्छ । त्यसैले गर्दा जुन साधनलाई जुन व्यक्तिलाई जता चेकजाँच गर्नु पर्ने , जता लानु पर्ने त्यो गरेका छौं ।
यसमा अन्तर्राष्ट्रिय हाईवेको कानून उल्लंघन भएको हुँदैन ?
यसमा अन्तर्राष्ट्रिय हाईवेको कानून उल्लंघन भएको हुँदैन , भएको छैन । हामीले भन्सार कानून अनुसार अन्तर्राष्ट्रिय बाटोमा क्रस गर्ने , सीमा वारपार गर्ने व्यवसायी , सीमा वारपार गर्ने व्यक्तिलाई झन् सहज बनाएका छौं ।
भन्सार चुहावटलाई नियन्त्रण गर्न भन्सार कार्यालय र सुरक्षा निकायका बिचमा समन्वय भईरहेको छैन भन्ने सुनिन्छ । यसले धेरै खालका समस्याहरु सडकमा बाहिर ल्याइदिएको छ । समन्वयको स्थिति कमजोर हो ?
मैले बुझेअनुसार त्यस्तो खालको केही छैन । हामी कहाँ रहेका सुरक्षा निकायहरु सबै समन्वयमा हुनुहुन्छ । दैनिक ४००– ५०० को सामान वारपार गरेर पेट पाल्नेको मुख्य रुपमा समस्या छ भनेर मैले सुन्या छु । तिनीहरुमाथि पनि प्रतिबन्ध भएको भन्नेबाट अलिकति नकारात्मक हिसाबतर्फ उनीहरु जान बाध्य भएका छन् । हामीले नेपाल सरकारले बनाएको कानून अनुसार १०० रुपैयाँभन्दा बढी मूल्यको घरायसी प्रयोजनका सामान ल्याउँदा भन्सारको नियम अनुसार भन्सार भुक्तानी गर्नुपर्छ । त्यो किसिमले नै नेपाल सरकारले बनाएको कानून कडाई रुपमा लागू गर्न हामीले कोसिस गरिरहेका छौं । अब सीमा वारपार गरेर त्यसरी गुजारा गर्ने , बोरा बोक्ने मान्छेहरुको रोजगारको उपाय सरकारले गर्नु पर्छ । भन्सारमा चोरी पैठारी गरेर उहाँहरुले काम गर्न पाउनु हुन्न । यदि त्यो गर्नु भएको छ भने पेशा बदल्नको लागि यहाँहरुको यो संचारमाध्यमार्फत म्यासेज पु¥याईदिन अनुरोध गर्दछु ।
