वर्तमान नेपालको राजनीतिक अवस्थालाई नियाल्दा, इतिहासकार तथा दार्शनिक प्लिनी द एल्डरले लेखेको किताब “Natural History” को एक लेखाइले मन छुन्छ— “धनको लोभले मानिस जातिलाई यति कठोर रूपमा समातेको छ कि अब सम्पत्ति मानिसले होइन, सम्पत्तिले मानिसलाई नियन्त्रण गरिरहेको छ।” अर्थात मानिसको सबैभन्दा ठूलो अभिलाषा पैसा हो, त्यसपछि शक्ति, तर यी दुवैभन्दा ठूलो कुरा ती प्राप्तिका लागि गरिने दुष्कर्म हो।
आज नेपालमा झोलेतन्त्रको अभिलाषाले यसरी जरा गाडेको छ कि यसले स्वतन्त्र सोच भएका युवाहरूको सपनालाई कुल्चिँदै देशलाई नै अधोगतितिर धकेलिरहेको छ। “स्वतन्त्र युवा सोच” र “झोले युवा सोच” बीचको यो द्वन्द्वले राष्ट्रको भविष्यमाथि नै गम्भीर प्रश्न चिन्ह खडा गरेको छ।
स्वतन्त्र युवा सोचले परिवर्तन र क्रान्तिको उद्घोष गर्छ। यी युवाहरू कुनै दलको भजन गाउँदैनन्, न त कुनै नेताको अन्धभक्त बन्छन्। उनीहरूको मनमा देशका लागि केही गर्ने अठोट हुन्छ, जसरी कवि भूपि शेरचनले कुनै एक कार्यक्रममा भनेका थिए रे “युवाको रगत तातो हुनुपर्छ, त्यसले क्रान्ति ल्याउँछ।« उनका भनाइ अनुसार स्वतन्त्र युवाहरू अन्याय, भ्रष्टाचार र कुशासनविरुद्ध सधैँ खरो उत्रिन्छन्। सामाजिक सञ्जालमा होस् वा सार्वजनिक मञ्चहरूमा, उनीहरू आफ्नो स्पष्ट र तार्किक विचार राख्छन्। यिनीहरूलाई थाहा छ कि देश बनाउन इमानदारिता, लगनशीलता र दूरदृष्टि चाहिन्छ, न कि चाकडी र झोलेगिरी।
तर, विडम्बनाको कुरा, हाम्रो राजनीतिमा ‘झोले युवा’ हरूको बिगबिगी छ। यिनीहरूलाई राजनीति भनेको व्यक्तिगत लाभ, पद र पैसा कमाउने माध्यम मात्र लाग्छ। “जुन गोरुको सिङ छैन, त्यसको नाम राखे हुन्छ ट्यापे ” भनेझैँ, यिनीहरूको आफ्नो कुनै विवेक र सिद्धान्त हुँदैन। यिनीहरू नेताका कठपुतली बनेर गलत कुरालाई पनि सही साबित गर्न पछि पर्दैनन्। नेताको एक इशारामा जे पनि गर्न तयार हुने यो प्रवृत्तिले देशलाई दलदलमा धकेलेको छ। महान् चिन्तक चाणक्यले भनेझैँ, “जहाँ अज्ञानीहरूलाई सम्मान गरिन्छ, त्यहाँ योग्यहरूलाई अपमानित गरिन्छ, र त्यस राष्ट्रको पतन निश्चित छ।” आज हाम्रो देशको हालत ठ्याक्कै यही छ।
ललिता निवास, गिरीबन्धु जग्गा प्रकरण, भिजिट भिसाको नाममा मानव तस्करी, नक्कली भुटानी शरणार्थी जस्ता मानवता विरोधी अपराध र सुन तस्करी जस्ता राष्ट्रिय लज्जाका काण्डहरू— यी सबै झोले मानसिकताका उपज हुन्। यी काण्डहरूले देशलाई आर्थिक रूपमा टाट पारेका छन् र अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा हाम्रो छवि धूमिल पारेका छन्। “घर भित्रको शत्रुले बाहिरको शत्रुभन्दा बराबर नोक्सान गर्छ ” भनेझैँ, यिनै झोलेहरूले देशलाई भित्रभित्रै खोक्रो पारिरहेका छन्।
यिनै झोलेतन्त्रका कारण आज नेपालका हजारौं, लाखौं युवाहरू आफ्नो उज्ज्वल भविष्यको सपना बोकेर विदेसिन बाध्य छन्। कतिपय युवा खाडीको चर्को घाममा ज्यान गुमाउँछन्, कति बाकसमा फर्कन्छन् र कतिपयको त उतै लाससमेत भेटिँदैन वा सदाका लागि बेपत्ता हुन्छन्। यो हृदयविदारक पीडाको मुख्य कारण नै यही झोले राजनीतिको उपज हो जसले देशभित्र रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्न सकेन, युवाको पौरखलाई चिन्न सकेन। “गाउँको बाघले खाओस् कि शहरको झोलेले खाओस्, दुवै बराबर हो” भन्ने उक्ति आज लाखौं नेपाली युवाको नियति बनेको छ।
अब प्रश्न उठ्छ, कहिलेसम्म यी झोलेहरूले हाम्रो देशको भविष्यलाई बन्धक बनाइरहन्छन् ? कहिलेसम्म स्वाभिमानी युवाको रगत पसिना विदेशमा बग्ने हो? भारतका पूर्व राष्ट्रपति डा. एपीजे अब्दुल कलामले भनेका थिए, “यदि एउटा देशलाई भ्रष्टाचारबाट मुक्त र सुन्दर दिमागको राष्ट्र बनाउन चाहनुहुन्छ भने, म दृढतापूर्वक विश्वास गर्छु कि तीन प्रमुख सामाजिक सदस्यहरूले यसमा परिवर्तन ल्याउन सक्छन्ः पिता, माता र शिक्षक ।” तर, हाम्रो सन्दर्भमा अब ती तीनसँगै स्वतन्त्र युवाको निर्णायक भूमिका आवश्यक छ । अब यिनै झोलेहरूलाई तिनीहरूकै झोलाले मुख छोपेर राजनीतिको दलदलबाट बाहिर निकाल्नुपर्ने बेला आएको छ। नत्र भने “हात्ती आयो हात्ती आयो फुस्सा ” भनेझैँ, परिवर्तनका कुराहरू भाषणमा मात्र सीमित रहनेछन् र नेपाल सधैं झोलेतन्त्रको दलदलमा फँसिरहनेछ, युवाहरू विदेसिन बाध्य हुने क्रम कहिल्यै रोकिने छैन र बाकसमा फर्कने शवको लाम अझै लम्बिनेछ।
अब त यस्तो लाग्छ, यी झोलेहरूलाई तिनीहरूकै झोलाले मुख छोपेर देशबाट लखेट्नुपर्ने बेला भैसक्यो ! होइन भने, “पानी धमिलो भयो भने माछालाई फाइदा, राजनीति धमिलो भयो भने झोलेलाई फाइदा !” भन्ने कुरा कहिल्यै टुङ्गिँदैन।
