तिहार हिन्दुहरुको बर्षकै सबैभन्दा ठुलो चाडको रुपमा लिने गरिन्छ। बाल्यकालजस्तो चाडबाड फर्केर सबैको जीवनमा कहिल्यै आउँदैन पनि । तिहार आउन दस–पन्ध्र दिन हुनुभन्दा अगाडि नै गाउँमा तिहारको रौनक छाउने गर्थ्यो । परदेशीहरु टेप रेकर्ड काँधमा राखेर नयाँ तिहारका देउसीका मार्मिक गीत घन्काउदै आउँदा तिहार तिहार जस्तो लाग्थ्यो । घर वरिपरि आएर काग बाँस्दा कुनै खबर ल्यायो कि झै लाग्थ्यो । वर्षमा एकदिन कागको पूजा गर्ने चलनले मानिसलाई सधैँभरि चराहरू र उनीहरूका वासस्थानप्रति इमानदार हुनुपर्छ भन्ने सन्देश दिन खोजेको बुझिन्छ । गाउँका साथीभाइहरुसंग तिहारमा देउसी कहाँ खेल्ने को को खेल्ने र कसरी खेल्ने भन्ने बारेमा आपसमा भेटघाट गरि सरसल्लाह लिने गरिन्थ्यो । अचेल आधुनिक जमानाले फोनमा भेटिनेहरु पनि आफ्नाहरुलाई पनि पराई बनाइदियो ।
बाल्यकालको मेरो तिहार पनि कम रमाईलो थिएन ।काग तिहारदेखि नै यताउता गरिन्थ्यो । कुकुर तिहारको दिन भुस्याहा कुकुर खोजेर भएपनि क्यातुके फुलको माला लगाइदिइन्थ्यो ।त्यतिखेर हाम्रो गाउँमा कुकुर खासै कसैले पाल्दैन थिए । अनि गाई तिहारको दिन बिहानै उठेर आमाले गाई पुज्न पकाएको बाबरको रोटी टुक्रा टुक्रा पारेर भुसमा मिसाएर राखिन्थ्यो अनि विभिन्न कलरहरु चामलको पिठोमा मिसाएर गाईलाई पुजिन्थ्यो र गाईलाई रंगी बिरंगी बनाइन्थ्यो । त्यही गाई पुजेको कलर घरको भित्तामा पनि लगाइन्थ्यो ।त्यो बेला हाम्रो घर खरले छाएको सुन्ठीको टाँटीको थियो । त्यो टाँटीमा गोबर र माटो मिसाएर आमाले कमेरो माटोले लिप्नु हुन्थ्यो ।लक्ष्मीपुजाको दिन मैनबत्ती र पाला बालिन्थ्यो । जुन घरमा पाला बालिन्थ्यो ,त्यो घर सम्पन्न भएको मानिन्थ्यो भने साधारण परिवारले मैनबत्ती बाल्थे । हामी मैनबत्ती बाल्ने वर्गमा पर्थ्यौं ।
लक्ष्मीपुजाको दिन विशेष गरि महिलाहरुको भैलेनी भएता पनि हामी केटाहरुको समूह भैलिराम भन्दै जान्थ्यौं ।हामीलाई तिमीहरुको हैन आज भन्दै खेदाउनु हुन्थ्यो ।हाम्रो गाउँमा मोटी आमै भन्ने एकजना आन्टी हुनुहुन्थ्यो । उहाँको अग्लो घर थियो । उहाँले माथिबाटै रु १ को डलर फालिदिनु हुन्थ्यो ।अरुले चारआना,आठाना दिन्थे । उहाँले १ रुपैयाँ दिँदा हामी औधी खुशी हुन्थ्यौँ
गोरु तिहारको दिन हामी बिहान ८ बजे नै देउसी खेल्न निस्कन्थ्यौ ।देउसी खेल्ने हाम्रो ३ जनाको टोली थियो ।जसको नेतृत्व मेरो दाजु गोपी नेपालले गर्नुहुन्थ्यो ।दाजु,म अनि दिनेश बुढाथोकीको टिम थियो हाम्रो । हामी हाम्रो गाउँमा देउसी खेल्न जाँदैन थियौ ।हाम्रो गाउँभन्दा पारी अर्थात हाम्रो गाउँ बिचार्नी थियो भने निन्दाखोला पारी बिचकामत,गौचरण र गोमनसरी भन्ने गाउँतिर जान्थ्यौँ ।हामीले त्यो बेला बोक्ने लौरो घन्सिङको हुन्थ्यो ।घन्सिङलाई तासेर रातो कलर दलेर चिटिक्क पारेको हुन्थ्यो ।भट्याउने मेरो दाजुले चाहिँ गतिलै लौरो बोकेको हुन्थ्यो ।हामीलाई बाटोमा कतिले जिस्काउनु पनि हुन्थ्यो कि लौरौ हेरेरै चारआना बढी दिन्छन् भनेर ।
भट्याउँदा त्यो बेला कुनै कथा वाचन गर्दै भट्याइन्थ्यो ।हामी चाहिँ राजकुमार दिक्पालको कथा भट्याउँथ्यौ ।सुरिलो भाकामा दाजुले भट्याउँदा म र दिनेश चाहिँ देउसिरे भन्थ्यौं । बेला बेला दिनेशले चाहिँ दहीचिउरे भन्थ्यो अनि भरे दोष मलाई लगाउँथ्यो ।दिनेश र मेरो दाजु एउटै उमेरका थिए ।दिनभरि देउसी खेलिसकेपछि बेलुका पैसा बाँडिन्थ्यो ।भट्याउनेलाई अलिक बढी दिन्थ्यौँ ।अनि देउसी खेलेको पैसाले भोलिपल्ट भाइटीका लगाई सकेपछि मेलामा डाईस खेल्थेँ म । म जन्मेको गाउँ झापाको ज्यामिरगढी ३ बिचार्नी बजारमा प्रत्येक साल भाइटीकाको दिन मेला लाग्ने गर्दछ । अहिले पनि म हरेक बर्ष टीका लगाइसकेपछि त्यो मेलामा जाने गरेको छु ।जहाँ बाल्यकालको यादलाई अझ बढी ताजा बनाउने माध्यम बनेको छ । अहिले पनि त्यो बाल्यकालको तिहार सम्झँदा मनै हर्षित हुन्छ
तिहारमा पकाइने विभिन्न परिकार र सेलरोटीले गाउँ नै बसाउने गर्दथ्यो ।टाढा टाढाबाट आउने आफन्तजन इष्टमित्रले पुरै गाउँ नै रमाइलो हुन्थ्यो। त्यो बेला कहाँ हुन्थ्यो र हात हातमा मोबाइल ? रेडियोको एरिएल ठड्याउँदै देउसी गीत सुनेको याद छ । अचेल मादल भेटिन गाह्रो भैसक्यो । बरु हातहातमा मोबाइल र सानै भएनि डीजे जो कसैको घरमा भेटिन थाल्यो ।
तिहारमा नयाँ किन्ने चाह बचपनको यादले आज पनि कौतुहलताको बिषय बन्ने गर्छ ।गाउँमा जस्तो सामाजिक भावना , समानता र सामान्जस्यता शहरमा कहाँ पाइन्छ र ? शहरको जस्तो देखासिकी गाउँमा प्रायः कमै मात्र हुने गर्दछ । एउटा घरमा नभए अर्को घरमा भए आपसमा बाँडेर भएनि तिहारलाई खुशीयालीका साथमा बिदा गर्ने चलन छ ।
लाग्दैछ ,देउसी खेलेका घरमा प्रत्येक बर्ष देउसी टिमले नै दिन्थ्यो होला घरका छोराछोरी डाक्टर, पाइलट र इन्जिनियर बनून् भन्ने आशीर्वाद । भाइटिकाको अघिल्लो साँझसम्म आजभोलि ‘भन भन भाइ हो भन्दा देउसी रे’ भन्ने साथीभाइहरु छैनन् ।स्वर मिलाइकन भन्दा आवाज दिने साथी छैनन्। रातो माटो र चिप्लो बाटोमा लड्दै पड्दै आएकाहरु कहाँ हराइसके ।
समय अनुसार बद्लियो चाडबाड पनि खास अचेल गरी पटका पड्काएर होडबाजी गरेर मनोरञ्जन लिने चलन बढ्दै गएको पाइन्छ तर यसबाट अंगभंग हुनुका साथै ज्यान जाने खतरा पनि रहन्छ। त्यसैगरी तिहारमा खेलिने देउसीलाई पैसा कमाउने माध्यम बनाउने प्रवृत्ति बढ्दो छ। यस्ता नराम्रा कामहरू गर्दा कहिलेकाहीँ एक–अर्कामा विवाद भएर झगडा हुने गरेको केही वर्षदेखि देखिन थालेको छ। चाडबाडमा कसै–कसैले धेरै रुपैयाँ खर्च गरी ज्यादै तडकभडक पनि देखाउन थालेका छन् । “घाँटी हेरी हाड निल्नुपर्दछ” भनेझैं सबैले आफ्नो औकातले भ्याएअनुसार नै खर्च गरी यस्ता चाडबाडहरू मनाउनुपर्छ।
तिहार नेपालीहरूको ज्यादै रमाइलो र महत्वपूर्ण चाडपर्वको रुपमा लिने गरिन्छ। अन्य चाडवाडभन्दा बढ़ी खुशीका साथमा मनाउँछन्। प्रकृति पनि ज्यादै रमणीय र मनोरम देखिन्छ। स्वच्छ निलो आकाश र घर आँगनमा सुकाइएका बिस्कुन, घर–आँगनमा वरिपरि ढकमक्क फुलेको हजारी, सयपत्री र मखमली फूल आदि सबैले तिहारको सौन्दर्यलाई झनै लोभ्याएको देखिन्छ। मानिस प्रकृति र जीवजन्तुमा एकता, सद्भाव र समानताको भावना राख्नुपर्छ भन्ने सन्देश आज पनि कायमै छ । चाडपर्वहरूलाई हामीले आपसी मेलमिलाप बढाउने गरी मनाउनुपर्छ।
