‘मर्यादित व्यवसाय र प्रविधिमा सहकारी’भन्ने नारा यस वर्ष सहकारी दिवसमा तय गरिएको छ । विश्व कोभिडको मारमा छ । सदस्यहरु कार्यालयसम्म पुग्न नसकिरहेको अवस्था छ । यो विषम परिस्थितिमा यस वर्षको नाराले सहकारी क्षेत्रलाई सार्थक बनाएको छ । मानिसबाट मानिस टाढा बस्नु पर्ने । एक अर्कालाई छुन नहुने रोगको अवस्थामा प्रविधिले वित्तीय कारोवारमा सहज बनाएको छ । रोगबाट पनि बाँचिने कारोवार पनि सुरक्षित रहने भएको हुँदा प्रविधि आजको आवश्यकता बनेको छ ।
लकडाउन भएको अवस्था , अत्यावश्यकबाहेक हिडडुल गर्न रोक लगाएको अवस्था । जहाँ छौ त्यही सुरक्षित रहनु आजको आवश्यकता भएको छ । सचेत र सुरक्षित रहेर कारोवार गर्नुपर्ने । सदस्यहरुको सेवामा घरदैलोमा गएर सेवा दिँदै आएका सहकारी संस्थाहरु सदस्यहरुबाट टाढा रहनु पर्ने । सदस्यहरुको सुखदुखमा पुगेर सहभागी बन्नुपर्ने अवस्थामा रोगबाट सबै डराउनु पर्ने भएको छ । कोभिडको पहिलो चरण हामीले पार गरिसकेका छौ । कल्पना नगरेको अवस्था , आममानिसले भोगिसकेका छन् । छुन नहुने । सँगै बस्न नहुने । कतिले कोभिडको कारण ज्यान गुमाउनु प¥यो ।
त्यो दुखको पीडामा पनि सँगै बस्न नसक्नु कस्तो पीडाबाट हामी गुज्रियौं । ती दिन आज हामीले बिताएका छौ । कामना गरांै अव फेरि त्यो दिन आउने छैन । आफ्नाको साथ गुमायौं । तर पनि हामी हाम्रो दैनिकीमा फर्कियौं । बाँच्नेले जीवन चलाउनै पर्ने । दुख र सुखमा संर्घषरत रहयौं । दुखमा नआत्तिनु सुखमा नमात्तिनु भनेझंै हामीले रोगसंग सुरक्षित रहेर मर्यादित व्यवसाय संचालन गरेर सदस्यहरुको सुखदुखमा साथ सहयोग दिएको सहकारीले त्यस समयमा गरेका गतिविधिले पनि प्रष्ट पारेको छ । सहकारी संस्था संचालन गरिरहँदा यो पनि एउटा व्यवसाय रहेको छ । व्यवसाय संचालन गर्दा मर्यादित रहनु पर्दछ । मर्यादित व्यवसाय मात्र सफल बन्न सक्छ । सदस्यहरुको विश्वसनीय बन्न सक्छ । आम सदस्यहरुको विश्वास र भरोसाको व्यवसाय बनेर सेवामा अव्वल रहनु आजको आवश्यकता रहेको छ ।
आजबाट नेपालमा सहकारी संस्थाको स्थापना भएको पनि ६४बर्ष लाग्यो । दुख, पीडा, विपत्तिमा सामुहिक प्रयास र समुदायको हित नै सहकारीको उद्धेश्य हो भनेर स्थापित सहकारी आज देशभर फैलिएका छन् । एक दशकदेखि सहकारीको वृद्धिले गर्दा राज्यले सम्वोधन गर्नु पर्ने भयो । देशको अर्थनीतिमा एक खम्वा थपियो । सरकारी र निजी अर्थनीतिमा सहकारी थपिएर तीनखम्वे नीति अवलम्वन गरियो । देशको कुनाकाप्चामा सहकारी संस्थाको स्थापना हुन थाल्यो । बचत तथा ऋण मात्र नभएर विभिन्न प्रकृतिका संस्थाहरुको स्थापनाले गाउँगाउँमा जनता शिक्षित हुन थाले । सहकारीको विकाससँगै सदस्यहरुको विकास हुन थाल्यो । सहकारी शिक्षा,वित्तीय शिक्षा, व्याजको गणना लगायतका शिक्षाले जनता सुसूचित बने । म भन्ने भावनालाई हामी भन्ने भावनाको विकास सहकारीले गाउँगाउँमा गरायो । जातीय विभेद,संस्कृतिको जगेर्ना ,सामाजिक संस्कार,उत्पादन,बजारीकरण ,रोजगारको सृजना ,महिला सशक्तिकरण, नेतृत्वको विकास ,सीप क्षमताको विकास र श्रमको अवसर सहकारीले गराउँदै गयो । सीपलाई पूँजीमा जोड्यो । पूँजीलार्ई रोजगारमा जोड्यो । उत्पादनलाई बजारमा जोड्यो । गाउँलाई शहरमा जोड्यो । यसरी जोडाईले समग्र सहकारीको विकासमा तिव्र गति लियो ।आजभोलि म यस संस्थाको सदस्य हो भनेर गर्वका साथ नाम लिने सहकारी बनेका छन् । जन्मदेखि मृत्युसम्मका सेवा सुविधा सहकारीले दिएका छन् । व्यवसायलाई चाहिने थप पूँजी होस् या घर नहुनेलाई घर बनाउन होस् , जमिन नहुनेलाई जमिन किन्न होस् सहकारी संस्थाले लगानी गरेका छन् । विनाधितो होस् या धितो होस् व्यवसाय गर्न चाहने सदस्यहरुलाई व्यावसायिक सहकारीले बनाएको छ । श्रम र सीपलाई पूँजी लगानी गरेर उद्योगमा जोडेको छ । कृषकलाई कृषिमा जोडेको छ । उन्नत तरिकाबाट श्रमजीवि कृषकबाट आधुनिक कृषिमा कृषकलाई जोडेको छ । उन्नत जातका बीउविजन,मल र प्रविधि उपलव्ध गराएर निर्वाहमुखी खेतीलाई आधुनिक खेती अपनाएर व्यावसायिक कृषिमा विकास गराएको छ ।
राष्ट्रिय सहकारी महासंघले सहकारी दिवसको अवसरमा हरेक वर्ष तय गर्ने नाराले समग्र सहकारीलाई वार्षिक कार्यक्रममा गाईडलाइन रहने गर्दछ । नारा नारामा मात्र सीमित नरहेर सहकारीहरुले व्यवहारमा लागु गर्नु पर्दछ ।गत वर्ष चैत्र ११ गतेबाट लकडाउनको घोषणा गरियो । ६३ आंै सहकारी दिवसको पूर्वसन्ध्यामा महासंघले तय गरेको नारा ‘मर्यादित श्रम र पर्यटनका लागि सहकारी’भन्ने रहेको थियो । देशमा सन् २०२० लाई पर्यटन वर्ष तय गरिएको थियो भने पर्यटन वर्षलाई सफल बनाउन सहकारीको पनि योगदान रहने छ भनेर‘मर्यादित श्रम र पर्यटनका लागि सहकारी’भन्ने नारा तय गरिए पनि कोरोना भाईरसको प्रकोपसँगै यी नारालाई सार्थक पार्नेभन्दा आफ्नो जीउज्यान कसरी बचाउने भन्नेमा बढि केन्द्रित रहनु प¥यो । विश्वलाई आक्रान्त बनाईसकेको अवस्थामा हाम्रो देश पनि यो रोगको शिकार बन्यो । सहकारी दिवसको शुरुवातसँगै जनजनमा डर त्रास फैलियो सरकारले पनि कोरोना भाईरसबाट सुरक्षित रहन निर्देशन ग¥यो । सरकारले पनि विकासमा भन्दा रोकथाममा बढी जोड दिन थाल्यो । संक्रमण रोकथाममा जुटन् सबै सहकारीहरुले आ–आफ्नो क्षेत्रबाट योगदान गरे । सहकारी दिवसलाई कोरोना संक्रमण रोकथामको जनचेतनामूलक कार्यक्रममा केन्द्रित गरियो । यसरी गत वर्ष हामीले बितायौ । कोभिडको समयमा सहकारी संस्थाले गरेको गतिविधिले पनि सहकारी संस्थाको गरिमा उच्च बनेको छ । सहकारी संस्था सेवामुखी बन्नु पर्छ भन्ने आभास हामीलाई रोगबाट भएको छ । नाफामुखीभन्दा सेवामुखी बन्दा सदस्यहरुको विश्वास आर्जन बढी हुन सक्छ भन्ने कुरा कोभिडको बेलामा गरेका गतिविधिले देखाएको छ ।
सहकारी संस्थाहरुको लागि एउटा पर्वको रुपमा रहेको सहकारी दिवसमा विभिन्न ठाउँमा भेला भएर हर्षोल्लासका साथ मनाइन्थ्यो । तर, आज फेरि ती दिन मनाउन हामी बन्चित भएका छौ । दोस्रो चरणको लहर नेपालमा फेरि फैलिने सम्भावना रहेको भनेर सरकारले भन्दैछ । सभा, कार्यक्रम गर्न सरकारले रोक लगाएको छ । तथापि हामी सहकारीको नीति र विधिमा रहेर यस वर्षको नारालाई पालना गरेर कोभिड संक्रमणबाट आफू पनि बाँचौ र अरुलाई पनि बचाउन हामी तयार रहनु पर्दछ । रोग र भोकको लागि लड्न नै सहकारीको उदय भएको हुँदा हामी विपत्तिसंग सामना गरेर सहकारीको उदयलाई सार्थक पार्दछौ । आफ्नो व्यवसायमा मर्यादित रहँदै नीतिविधि र प्रविधिमा रहेर आफूलाई अव्बल स्थापित गराउनु पर्दछ । सहकारी संस्था सदस्यको लागि मात्र नभएर समाज र राष्ट्रका लागि पनि हो भन्ने आभास हामीले दिलाउन सक्नु पर्दछ । एक थुकी सुकी सय थुकी नदी भनेझैं देशमा रहेका ३५ हजारभन्दा बढी सहकारी एक ढिक्का भएर मर्यादित भएर प्रविधिको प्रयोगले अव्वल र सुरक्षित क्षेत्र भएर स्थापित रहनु पर्दछ ।
