२०५१ सालतिरको कुरा हो म पनि उच्च शिक्षा अध्ययन गर्न काठमाण्डौ गएको थिएँ । त्यहाँ कोठा भाडामा लिएर बस्ने चलन थियो । अनि त्यो समयमा उच्च शिक्षा अध्ययनको लागि काठमाण्डौ जाने चलनै थियो भन्दा पनि हुन्छ । जो कोही एसएलसी दिएर काठमाण्डौ नै पढ्न जाने इच्छा गर्दथे ।
नाईट बसमा चढेर जान दुई–चार दिन पहिलै टिकट काट्नु पथ्र्याे । सँगै चामल लिएर जानु पथ्र्याे । त्यो चामलको पनि भाडा तिर्नु पथ्र्यो । बसमा खुट्टा टेक्ने ठाउँ हुँदैन थियो । मान्छे र चामलको बोरा सराबरी हुन्थ्यो । घरबाट धेरै सामान पठाउने गरेको थियो । म पनि त्यही सोचमा काठमाण्डौ गएको थिएँ । साथीहरु मिलेर कोठा भाडामा लिएर सबै पढ्ने पढ्ने भएर बसेका थियौ । काठमाण्डौको बसाई खल्तीमा पैसा पनि धेरै हुँदैन थियो ।अभावको जिन्दगी जस्तै थियो कोठाको बसाई । २०५१ सालदेखि २०६१ सालसम्म काठमाण्डौ कोठामा नै बसियो । त्यो अवधिमा १० ठाउँमा डेरा सरिएछ । कति घरबेटीसंग बाज्दै पनि बसियो , त कति घरबेटीसंग झगडा गरेर कोठा छोडियो, त कति घरबेटीसंग सल्लाहले नै छोडियो । आज यसो सम्झन्छु ती घरबेटीहरु कोहि पनि मानसपटलमा छैनन् । जीवनको स्वर्णिम समय भनेर कलेज पढदाँ कलेजको हरेक घटना याद छ । तर, कुनै घरबेटीसंगको सम्झना या सम्वन्ध आज छैन ।
घरबेटी र भाडावालाको सम्वन्ध महिनाको भाडा बुझाउन मात्र थियो । कुन घरबेटीसंग सरसापट चल्यो होला त कोसंग अइचोपैचो चल्यो सम्झनामा छैन । आज सम्झन्छु ती घरबेटीहरुलाई जसको घरमा बसेर उच्च शिक्षा अध्ययन गरियो, जागिर खोजियो ,दिनभरि कोठामा बसेर पढियो ,जागिर खाईयो अनि अविरल संघर्ष गरियो, त्यो कोठामा दुखसुख बिताईयो , अभाव झेलियो । हामी त केही समय मात्र एउटा घरमा बस्थ्यौ घरबेटीसंग झगडा परी हाल्थ्यो । एउटा सम्झना चाहिँ अझै पनि मानसपटलमा छ । मैतिदेवीभित्र हामी दाजुभाइ र दिदीहरु बस्थ्यौं । घरबेटीले हामीलाई पर्याप्त पानी थाप्न दिदैन थिईन् । कोठामा भएका भाँडाहरुमा सबैमा पानी थापेर राख्नु पथ्र्यो । पानीको काठमाण्डौमा कस्तो अभाव थियो । आज मेलम्ची आयो भन्दा खुशी लागेको छ । हामीलाई पर्याप्त पानी थाप्न नदिँदा दिदीसंग झगडा पथ्र्यो । दिदीले रिसले भन्नुहुन्थ्यो– जा दिपेन त्यो घरबेटीलाई उसको घरको दाम गर भन,किनीदिनु पर्छ यसको घर, हामी केही नभएर यसको घरमा भाडामा बसेको जस्तो गर्छे । म चाहिँ अलि मिल्दथे घरबेटीसंग । काठमाण्डौको घरबेटी अलि छुच्चा हुन्थे की हामी छुच्चो ! पछि हामीले त्यो घर पनि छोड्यौं । कति घरबेटीलाई त को कहाँको मान्छे बस्छ यहाँ भन्ने पनि थाहा थिएन भने कतिजना घरबेटीहरुले झापाली भनेपछि घर भाडामा दिदैन पनि थिए । साथीहरु भन्ने गर्थे डेरा खोज्दा झापाली हैन भन्नु पर्छ है ! वास्तवमा काठमाण्डौको घरबेटीसंग झापालीको अलि नजमेको हो कि हल्ला मात्र थियो । आजसम्म कथन भएर रहेको छ काठमाण्डौमा झापालीलाई डेरा दिदैैनन् ।
कोरोनाले विश्वव्यापी आतंक मच्चाईरहँदा हामी पनि यसबाट अछुतो रहन सकेनौ । पहिलो चरणको कोरोनालाई हामीले सामना गर्र्यौ । कति आफन्तलाई गुमायौ, त कति परिवारलाई नै गुमाए होला । रोग र भोकसंग लडेर भएपनि जीवन बचाउन सफल भएका थियांै । पहिलो चरणको लकडाउनमा काठमाण्डौमा डेरा बस्ने दशैमा घर फर्किएझै गाउँ फर्किए ।घरगाउँमै बसेर कोरोनासंग लडे । बल्लबल्ल काठमाण्डौ मानिस फर्किदै थिए, फेरि दोस्रो चरणको निषेधाज्ञा जारी भयो । फेरि मानिस त्यसैगरी गाउँगाउँ फर्किए, त कति अझै कोठामा नै बसिरहेका छन् । काठमाण्डौको मात्र हैन आज हरेक शहरको यस्तै अवस्था भएको छ । धेरै मानिस आजभोलि गाउँबाट शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीको अवसरमा शहरमा कोठा लिएर बस्न थालेका छन् चाडपर्वमा हिजोको दिनमा काठमाण्डौ सुनसान भएझै आज हरेक शहर सुनसान हुन थालेको छ । हरेक शहरको जनसंख्या हेर्ने हो भने बाहिरबाट यहाँ डेरा लिएर बस्नेको संख्या बढी हुन सक्छ । धेरै घरबेटीको आम्दानीको स्रोत नै घर भाडामा लगाउनु भएको छ । यो लकडाउनमा कोठामा बस्दा–बस्दा हैरान भए भन्ने धेरै साथीहरु भेटेको छु । काठमाण्डौको जस्तै अवस्था आज बिर्तामोड लगायत धेरै शहरको भएको छ । को–को भाडामा बस्छन् , कहाँबाट आएर बस्छन् घरबेटीलाई थाहा नहुने अवस्था भैसक्यो । किनकी कति घरबेटीहरु काठमाण्डौ बस्छन् त कति विदेशतिर बस्छन् । यहाँ कति मानिस भाडामा बस्छन् भन्ने तथ्याङ्क कुनै निकायसंग पनि छैन ।
दोस्रो चरणको निषेधाज्ञा जारी भएको छ । कोरोनाको अवस्था झन्झन् बढिरहेको छ । दिनभरि घरमा बस्दा वाक्क लागिसक्यो त्यही भएर यसो बाहिर निक्लिएको भन्दै गाउँगाउँमा हिड्नेको संख्या पनि बढिरहेको छ । म पनि यसो साईकल लिएर निक्लिने गरेको छु । यतिबेला स्वस्थ्य रहन शारीरिक व्यायाम पनि आवश्यक भनिरहँदा हिडडुल गर्न आवश्यक पनि रहयो । साईक्लिङमा जादै थिएँ, एकजना आदरणीय दाजुलाई भेटे जसलाई म अत्यन्तै सम्मान गर्दथे ।दाजु मेरो घर छेउमै डेरा लिएर सपरिवार बस्दै आउनु भएको थियो । धेरै बर्षदेखि एउटै घरमा बसिरहनु भएको थियो ।दाजु पनि मलाई देखेर छक्क पर्दै भौतिक दुरी कायम गर्दै गफीन थाल्यौ । ‘दाजु घर त राम्रो बनाउनु भएछ ’भनेर सोधे । दाईले भन्नुभयो– यो लकडाउनले गर्दा मैले घर बनाउनु पर्योे । ‘कसरी दाजु लकडाउनले गर्दा’ भनेर मैले प्रश्न सोधे । दाजुले भन्नु भयो– भाइ धेरै बर्षदेखि एउटा घरमा बसिरहेको थिएँ राम्रो नै थियो सम्वन्ध । तर, अचानक लकडाउन भयो घरमा नै बसिरहनु पर्ने भयो केटाकेटी पनि घरमा नै बसिरहँदा घरबेटीले अलि झर्को माने जस्तो गरे । केटाकेटी आँगनमा मन खोलेर खेल्न पनि पाएनन् । कहिले फुल टिपे त कहिले गमला फुटाए । दिनभरि घरमा बस्दा केटाकेटीलाई पनि के गरौ के गरौ भयो, खेल्दा कहिले लडे त कहिले के गरे केटाकेटी त हुन् भाइ भनेर मनको वह मलाई पोखिरहनु भयो । त्यसैले घर बनाउन बाध्य भए भाइ भनेर दाजुले भन्नुभयो । मैले भने, ‘दाजु ती घरबेटीलाई धन्यवाद दिनु पर्छ जसले त्यस्तो व्यवहारले गर्दा तपाईले घर त बनाउनु भयो ।’ यो लकडाउनले धेरै घरबेटीसंग डेरामा बस्नेको साक्षात्कार पनि हुन पायो भने, कति घरबेटीसंगको सम्वन्ध प्रगाढ बनेर पनि रह्यो ।कतिको यो कोरोनाले गर्दा घरबेटीसंग झगडा पनि पर्यो होला । कतिले कोभिडको कारण डेरा छोड्नु पनि पर्यो होला ।
घरभाडामा बस्नेलाई पनि हामीले सम्मान गर्नु पर्छ । हिजो हामी डेरामा बस्ने साथीहरु आज काठमाण्डौमा नै घरबेटी भएका छौं । तर, पनि हामीलाई त्यो हामी बसेको डेरा अनि घरबेटीको कुनै वास्ता छैन । कस्तो सम्वन्ध थियो होला काठमाण्डौमा बस्दा घरबेटीसंगको ! न कुनै दिन याद आयो । आज निषेधाज्ञामा घरमा नै सुरक्षित बसिरहँदा दिउँसोको समय बिताउँदा ती कोठामा बसेको दिनलाई सम्झेर यो आर्टिकल लेख्न मन लाग्यो ।
