आजभोली स्वदेशमै बसेर व्यवसाय गर्छु भन्नु धेरै ठुलो आँट हुनु पर्दछ । आदरणीय व्यक्ति महेन्द्र गिरीले फेसबुकको स्टाटसमा लेख्नु भएको सम्झिएँ । हो, आजभोलीको अवस्था स्वदेशमा बसेर व्यवसाय गर्ने नै छैन । आजको समयमा व्यवसाय गर्छु । रोजगार सृजना गर्छु भन्नु भनेको जो कोहीले सक्दैन । त्यसको लागि ठुलै आँट चाहिन्छ । किनकि आज सबैभन्दा बढी पीडित र दुःखी व्यवसायीहरु नै छन् । हरेक क्षेत्रले पहिले सम्झने व्यवसायीहरुलाई नै हो । राज्यले करका लागि होस् या समाजले दैवी प्रकोप हुँदा होस् या अन्य कुनै पनि चन्दा,चिठ्ठा,सरसहयोगका लागि व्यवसायीले नै अग्रभागमा आएर सहयोग गर्दथे । बैंकको बढ्दो व्याजदर , लगानीमा गरिएको कडाई , बजारमा छाएको मन्दी , उधारोको पीडाले गर्दा आज व्यवसायीहरु स्वदेशमा व्यवसाय गर्नुभन्दा विदेशिनु नै भविष्यको सुरक्षा हो भन्नेमा पुगेका छन् । त्यसैले पनि आजभोली विदेशिनेको संख्या बढ्दो छ । रोजगारीको नाममा विदेश जाने प्रचलन त थियो नै विशेष गरेर पुरुषहरु विदेश जाने चलन हाम्रो देशमा थियो तर, अब महिलाहरु पनि विदेश जान बाध्य बन्दै गएका छन् ।
एउटा साथीको मेनपावरको कार्यालयमा गएको थिएँ ।अफिसमा दुई जना महिला करिव ४० वर्षका झैं देखिने सोफामा बसिरहेका थिए । म कार्यालयमा छिरेपछि उहाँहरुको गफ बन्द भयो । म पनि त्यहीको छेउको सोफामा बसेँ । मेरो पहिलो पटक थियो त्यो अफिसमा गएकोे । एकछिन हामी गफिन थाल्यौं , हामी गफ गर्न थालेपछि ती महिलाहरु उठ्न खोज्नु भयो ,त्यतिकैमा मैले उहाँहरुलाई सोधेँ– ‘तपाईहरुको केही गफ थियो कि हामीले डिस्टर्व त गरेनौं भनेर ?’ उहाँहरु उठ्दै भन्न थाल्नु भयो–‘ हैन केही छैन हाम्रा गफ ।’ अनि दिपकजीले भन्नुभयो –‘हैन दिपेनजी उहाँहरु विदेश जान पासपोर्ट लिएर आउनु भएको मलाई बुझाएर जान लाग्नु भएको गल्फ कन्ट्री जहाँ पनि जाने अरे ’।
जानलाई उठेको उहाँहरु फेरि बसेर के गर्न विदेश जानु , स्वदेशमै केही गर्नुपर्छ भनेर भएको उमेर सबै स्वदेशमा बिताइयो , बालबच्चा परिवार भनियो , वर्तमानमा मेहनत गर्दा भविष्यमा सुख हुन्छ कि भनेर आफ्नै देशमा बसियो ,परिवारमा सन्तानको भविष्यको चिन्ता लिँदै दुख गरियो तर, न वर्तमान सुख भयो न भविष्य नै सुख होला भन्ने आश भयो भन्दै लामो सास लिँदै पीडाबोधको भाव देखाउनु भयो ।
मानिस कि आफ्नो सुख खोज्छ कि परिवार, सन्तानको सुख खोज्छ । स्वदेशमा यो प्राप्त नहुँदा विदेशिनु बाध्य भएको छ हाम्रो समाज । अरुलाई हेर्यो उमेरमै विदेश गएर कमाएका छन् हाम्रो त यो ४३ वर्षको उमेरमा गएर बुद्धि आयो । न आफूलाई सुख भयो न सन्तानलाई होला भनेर चिन्ता लिने परिवार आजभोली धेरै नै बढेको छ हाम्रो समाजमा ।
अब त झन् यस्तो समय आयो के भन्ने न व्यवसाय गर्दा हुन्छ न अरु केही । आम्दानी केही छैन खर्च मात्र अब त कुनै उपाय नै नभएर हामीले विदेश जाने निर्णय गर्यौं । उहाँहरुको अनुहारमा हेरेँ पीडा र जिम्मेवारीले भरिएको थियो । परिवारको जिम्मेवारी, पैसाको अभाव , हालको देशको अवस्था न स्वदेशमा जागिरको अवस्था न विजनेस गर्ने समय भन्दै लामो सास लिनु भयो ।
विदेश रोजगारीको लागि जानु बाध्यता बन्दै गएको छ । यति भनेर उहाँहरु त्यहाँबाट उठेर बाहिर निस्कनु भयो । ‘दिपकजी अहिले त तपाईको विजनेस पो मालामाल होला है’ भनेर उहाँतिर फर्किएँ । उहाँले पनि ‘हो नि दिपेनजी, अहिले विदेश जानेको संख्या बढेको छ । धेरै नै मानिस विदेश जाने भनेर आउनु हुन्छ तर, विदेश जाने पैसा चाहिँ निकाल्न सक्नु हुन्न । भिसा र टिकटको पैसा तिर्नै गाह्रो छ । कतिलाई त मैले आफ्नै पैसा हालेर पठाउने गरेको छु मेरो पनि धेरै पैसा त्यसरी डुब्यो हेर्दा माया लाग्छ पैसा पठाउँछन् होला भन्यो तर पछि धोका हुन्छ । कसलाई बिश्वास गर्नु कसलाई नगर्नु त्यसैले मैले आजभोली कसैको पनि रिक्स लिन्न बाँकीको काम नै गर्न छोडे’ भनेर आफ्नो पीडा सुनाउनु भयो ।
वस्तुको व्यवसायमा त बाँकीले गाँजेको छ तर मेनपावर व्यवसायमा पनि बाँकी भन्दा म छक्कै परेँ तर पनि, हालको नेपालको अवस्थाले होला भन्ने लाग्यो । धेरै लामो समयदेखि मेनपावर व्यवसाय गर्दै आउनु भएका दिपकजीसंग मेरो धेरै लामो चिनजान हैन तर, पनि उहाँसंगको आजको चिनजानले असल साथी उहाँ हो भन्ने लाग्छ । हरेक व्यवसायमा सहि र गलत मान्छेहरु रहन्छन् कति नियतले गलत होलान् त कति समय र प्रतिकुल अवस्थाले गलत बन्लान् तर, दिपकजी आफ्नो कामप्रति धेरै नै इमानदार हुनुहुन्छ होला भन्ने मलाई उहाँको व्यवहारबाट लागेको छ । ‘हाम्रो यो क्षेत्र पनि धेरै नै डर मानेर काम गर्नु पर्छ दिपेनजी’ भन्दै उहाँले हरेक पैसालाई बाँधेर नाम लेख्नु भएको थियो । मैले जिज्ञासा लिएर सोधेँ– ‘के गर्नु भएको यसरी पैसालाई बाँधेर ?’ उहाँले भन्नुभयो– ‘यो जसको पैसा हो उसैको नाम लेखेको किनकि भोली काम भएन भने त पैसा फिर्ता गर्नु पर्छ ’भन्दै मलाई सुनाउनु भयो । विदेश पठाउनु उहाँको व्यवसाय भएपनि इमानको व्यवसाय गरेको मैले पाएँ । डर लिएर काम गर्नु हुँदोरहेछ र आजसम्म उहाँको व्यवसायमा निरन्तर हुनुहुन्छ होला ।
करिव ४५ वर्ष पार गरिरहँदा म पनि स्वदेशमै केही गर्नु पर्छ भन्ने मान्यतामा टिकेको मानिस थिएँ । साथीहरु सबै विदेश गए तर, म स्वदेशमै बसेर गर्नु पर्छ भनेर लागिरहेँ । तर मलाई पनि आज विदेश नै जान उत्तम रहेछ भन्ने लाग्न थालेको छ । स्वदेशमा केही गर्यो ऋण बढेको बढ्यैै हुने । एक हिसावले काम गर्न थाल्यो समय अनुसार व्याज बढ्ने ,ऋण बढ्ने ,बजार भाउ बढ्ने, घट्ने त केवल आम्दानी मात्र अनि कसरी व्यवसायमा टिक्न सकिन्छ ? हरेक क्षेत्रमा लागत बढेर जाने नाफा घटेर जाने अनि को सफल बन्न सक्छ ? घरजग्गा बैंकमा राखेर ऋण लिएर व्यवसाय गर्यो व्यापार व्यवसाय बाँकीमा गएपछि उठाउन नसकिने । आज हरेक क्षेत्र दुःखी बन्दै गएको छ । विशेषतः व्यापारी वर्गहरु आजको समयको पीडाको मारमा छन् ।
व्यापार व्यवसाय छोडेर विदेशिँदा नै परिवार र सन्तानको राम्रो भरणपोषण हुने रहेछ दाई भन्दै विदेशबाट फोन गरेर मलाई भन्छन् । दाजु अहिले त झनै नेपालको अवस्था दयनीय बनेको छ अरे नि धन्न चाँडै व्यवसाय छोडेर विदेश आईएछ भनेर गर्व गर्ने व्यवसायी भाईहरु पनि छन् । दुई– चार वर्षपछि त देशको अवस्था सुध्रिन्छ होला त्यसपछि नेपाल फर्कने भन्दै देशको अवस्था राम्रो होला भन्ने आशा पनि ती विदेशिने युवामा छ । विदेश जहाँ गएपनि आखिर मनको कुनामा आफ्नो देशमै गएर बस्ने हरेक विदेशिने मानिसको मनमा रहेको छ । एक दिन त देश राम्रो बन्ला । आर्थिक अवस्था सुध्रिएर जाला । अनि सबै परिवार भेला भएर आफ्नो गाउँ आफ्नै ठाउँमा रमाउन पाइएला भन्ने आशा लिएर आजको त्यो विदेशी अनकन्टार मरुभूमि होस् या कठ्यांग्रिीने जाडोमा नेपाली युवा दुःख गरिरहेका छन् । स्वदेशप्रतिको मोह विदेश जहाँ बसेपनि कहाँ मेट्न सक्छ र † विदेशी भूमिमा पेट त भरिएला तर मन भरिदैन । मन त आफ्नै बारीमा फलेको ,आफ्नै माटोको सुगन्धले भरिन्छ ।
आज दश कक्षा पढ्ने विद्यार्थीको लक्ष्य कहिले बाह्र क्लास सकेर विदेश जानु भन्ने रहेको छ । आज दक्षदेखि अदक्ष , शिक्षितदेखि अशिक्षित सबै विदेश जान लालायित भएका छन् । व्यवसायीले ऋणको बोझ थामी सक्नु भएको छैन । विदेश जाने मानिस तीन वर्षमा सेटल हुन्छ । जहाँ उसको आफन्त,साथीभाई कोही हुँदैन ऋणमा नै भएपनि सेटल भएर बुवाआमालाई समेत विदेश घुम्नको लागि बोलाउँछ । ऋणको तनाव त होला तर, सिस्टममा चलेको हुन्छ । काम गर्योे ऋण तिर्यो घरबार चलाएको हुन्छ तर स्वदेशमा बीस वर्षदेखि काम गरेता पनि या व्यवसाय गरेता पनि जीवन चलाउन गाह्रो हुन्छ । घर चलाउन गाह्रौ नै हुन्छ । जीवन त स्वदेशमा नै पनि चल्छ तर घर चलाउन, सन्तानको पठनपाठनको लागि , दुःखी विरामी पर्दा , विवाह पास्नी भोज आदिको लागि चाहिने पैसा नै हो । त्यही पैसाको लागि विदेशिन बाध्य बन्नु परेको छ । विदेशिनु बाध्यता होला । रहर होला । जो जहाँ गएर बसेपनि मनको कुनामा नेपाली माया हुन्छ नै एक दिन नेपाल फर्कन आशा लिएर नै विदेशी भूमिमा बसेको होला । सन्तानको माया मुटुमा राखेर विदेशिनुको पीडा त उसैलाई थाहा होला तर पनि, हामी विदेशिन बाध्य बन्दै गएका छौ ।
