ललिता राजवंशी,
झापा । उहिले चोर डकैतीको डरले मानिसहरु बसाइँ सर्थे , अहिले जंगली हात्तीका कारण । जंगली हात्तीले लगातार जनधनको क्षति गर्दै आएपछि जलथल जंगल आसपासका कतिपय बासिन्दाहरु बसाइँ सर्न बाध्य छन् ।
कचनकवल १ फूलभासीका सुवेदी परिवारले हात्तीकै कारण पुरानो थातथलो छोड्नु पर्यो । करिव चार दशकदेखि बसोबास गर्दै आएका किशोरप्रसाद सुवेदीको घर हात्तीले भत्काइ तहसनहस गर्दा उनीहरु बसाइँ सरेर कमल गाउँपालिकाको मंगलवारे गएका छन् । उनीहरु अहिले अर्काको घरमा भाडामा बस्छन् । ‘गत जेठ महिनामा हात्ती आई हाम्रो घर लगातार तीन दिनसम्म भत्काइरह्यो ’ किशोरप्रसाद सुवेदीकी श्रीमती सीता सुवेदीले भनिन्, ‘बस्नै नसकेर हामीले बसाइँ सरेका हौं ।’ सुवेदी परिवारको काठको टाँडे घर रहेको थियो । हात्तीले घर भत्काउनुका साथै घरभित्रको धान खाएर नष्ट पारेको थियो । तीन विगाह खेती गर्दै आएका सुवेदी परिवारले घरबार छोडेर अन्यत्र बस्नु परिरहेको हो । हात्तीका त्रासका कारण कचनकवल १ को फूलभासी गाउँ पातलिँदै गएको छ । त्यहाँका अरुले पनि गाउँठाउँ छोड्दै गएको सीताले बताइन् ।
राम्रो कमाइसंगै हात्तीको त्रासका कारणले पनि जलथलतिरका धेरैजना बजार क्षेत्रमा बसाइँ सरेका छन् । मानवीय र आर्थिक क्षतिसंगै जंगली हात्तीले सामाजिक जीवनमा असर पुर्याएको हो । बसाइँ सराईसंगै हात्तीकै कारण समाजमा झैझगडा हुने गरेको छ । खेदिएको हात्तीले कसैको घर र बालीमा क्षति पुर्याएको खण्डमा अरुले धपाएर आफ्नो क्षति गराएको भन्दै समाजमा झैझगडा हुने गरेको छ । हात्तीले पक्की घरभन्दा टिनको छानो र टाटीले बेरेको घरलाई बढी निशाना बनाउने गरेको छ । हात्तीले घर भत्काउनुका साथै दुःख गरेर वर्षभरि खानका लागि भण्डारण गरेको धान, चामल, मकै खाने, छरिदिने गरेको छ । पक्की घर भएका धनीहरु हात्तीबाट सुरक्षित देखिन्छन् भने सानो झुप्रो घर भएकाहरु हात्तीको निशानामा पर्दै आएका छन् । भौतिक क्षतिसंगै हात्तीको आक्रमणबाट मृत्यु हुनेहरु गरिब निमुखाहरु नै बढी छन् । झुप्रो घरमा बस्दा होस् , घाँस दाउरा गर्न जंगल जानु पर्दा होस् वा मजदुरी गर्न पैदल हिडेर जानुपर्दा होस् तिनै निम्न वर्गका मानिसहरु हात्तीको आक्रमणमा परेका छन् ।
पूर्वी तराईको दक्षिणी कुनामा रहेको एक टुक्रा जंगल जलथलका कारण यहाँका बासिन्दा लाभान्वित र दुःखी दुवै भएका छन् ।यस जंगलको आसपासमा राजवंशी, क्षेत्री, ब्राह्मण, मेचे, सन्थाल, राई, लिम्बू, तामाङ आदि जातिहरूको बढी बसोबास छ । जंगलबाट प्रत्यक्ष रुपमा घाँस दाउरा, काठ, कन्दमुल, सागपात र जडिबुटीबाट लाभान्वित छन् भने अप्रत्यक्ष रूपमा स्वच्छ वातावरण, हावापानी र अक्सिजनको उपयोग गरेको पाइन्छ । करिब २०६८ सालदेखि भारतबाट नेपालको मेचीनगर नगरपालिका हुँदै र मेची खोलाबाट यस जलथल जंगलमा हात्ती आएको पाइन्छ । जब जलथल जंगलमा हात्तीको आगमन भयो ,तबदेखि जलथलवरपरको जनजीवन कष्टकर बनेको हो । हातीको कारण घर, बालीसंगै मानिसको ज्यान पनि जोखिममा परेको छ । यस क्षेत्रमा करिव ५०० घरगोठ भत्काएको छ । २०६८ पुष २१ देखि यस क्षेत्रमा २० जनाको हात्ती आक्रमणमा परी मृत्यु भइसकेको छ । करिव एक दर्जन घाइते भएका थिए । सँगै यस क्षेत्रमा ६वटा हात्तीको समेत मृत्यु भएको छ । हात्ती मारिएको वा असन्तुलन (अपच) खानाको कारण मरेको बझाई छ ।
यस क्षेत्रमा साना बालबालिकालाई समेत मानसिक र शारीरिक असर परेको छ । साँझ विहान विद्यालय आवतजावतमा परेको असर र राति अनिन्द्रा बस्नु पर्ने बाध्यता छ। बालकदेखि बृद्धसम्मले हात्तीबाट कुनै घटना नघटोस् भनी घर छेउछाउ आईपुग्दा टिन, बाजा, शंख, साइरन बजाएर, पराल बालेर आ–आफ्नो सुरक्षा गर्दै दिनचर्या बिताइरहेका छन् । साँझ जंगलबाट बाहिर आउने र बिहानी पख जंगलभित्र जाने हात्तीको दैनिक कार्यतालिकाजस्तै बनेको छ ।
