लक्ष्मी उप्रेती,
मेचीनगर । गत आर्थिक वर्ष २०७९÷०८० मा कोशी प्रदेशका विभिन्न जिल्लामा परेको चट्याङका कारण नौ जनाको मृत्यु भएको छ भने ९८ लाख रुपैयाँभन्दा बढीको क्षति भएको छ ।
कोशी प्रदेश प्रहरी कार्यालय विराटनगरका अनुसार त्यो अवधिमा प्रदेशका ७३ स्थानमा चट्याङ परेको थियो । जसका कारण ९८ लाख ७४ हजार रुपैयाँ बराबरको क्षति भएको छ । एक वर्षमा तीन सय १४ जना प्रहरी परिचालन गरिएको थियो । चट्याङबाट मृत्यु हुने गरेका अधिकांश मानिसहरू कोही गाईभैंसी चराउन खुला ठाउँमा भएको बखत, कोही खेतबारीमा काम गरिरहेको बखत र खुला ठाउँमा हिँडिरहेको बखतका छन् । विशेषगरी चट्याङले खुला ठाउँ र ठूलो रूख छेउछाउ, अग्ला टावरहरूमा प्रहार गर्ने बताइएको छ ।
यो अवधिमा खोटाङ जिल्लामा सबैभन्दा बढी २४ लाख ३० हजार रुपैयाँ बराबरको क्षति हुन पुगेको छ । जिल्लाका अलग अलग तीन स्थानमा परेको चट्याङका कारण एकजना मानिसको मृत्यु, दुईजना घाइते, एउटा चौपाया मरेको थियो । त्यसपछि ओखलढुङ्गा जिल्लामा २१ लाख १० हजार रुपैयाँको क्षति भएको छ । जिल्लाको नौ स्थानमा चट्याङ पर्दा दुईजना मानिसको मृत्यु र पाँच जना घाइते, तीनवटा चौपाया मरेका तथा पाँचवटा घर प्रभावित बनेको बताइएको छ ।
झापाको विभिन्न १३ स्थानमा परेको चट्याङका कारण दुई जनाको मृत्यु, चारजना घाइते , छ वटा चौपायाको मृत्यु तथा चार लाख ५७ हजार रुपैयाँ बराबरको क्षति भएको कोशी प्रदेश प्रहरी कार्यालय विराटनगरका सूचना अधिकारी सुमनकुमार तिम्सिनाले जानकारी दिए । झापामा ६० जना प्रहरी परिचालन गरिएको थियो ।
कार्यालयको अभिलेख अनुसार कोशी प्रदेशका १४ वटा जिल्लाहरुमध्ये सवैभन्दा बढी झापामा चट्याङ परेको छ भने कम मोरङ र तेह्रथुम जिल्लाका एक÷एक स्थानमा चट्याङ परेको थियो । ती जिल्लामा चट्याङका कारण मानवीय क्षति नभए पनि मोरङमा ८० हजार रुपैयाँ र तेह्रथुममा दुईवटा घर प्रभावित हुँदा एकलाख ५० हजार रुपैयाँ बराबरको क्षति भएको थियो । तेह्रथुममा चारजना प्रहरी परिचालन गरिएको थियो । इलामका तीनवटा स्थानमा परेको चट्याङका कारण चारवटा चौपाया मरेका थिए भने एउटा घर प्रभावित हुँदा एकलाख दश हजार रुपैयाँको क्षति भएको प्रहरीले जनाएको छ । त्यहाँ सात जना प्रहरी परिचालन गरिएको थियो ।
पाँचथर जिल्लाको पाँच स्थानमा चट्याङ पर्दा २४ लाख २० हजार रुपैयाँ बराबरको क्षति भएको छ । पाँचथरमा चट्याङका कारण तीनजना मानिस घाइते, ५९ वटा चौपायाको मृत्यु, १२ वटा घाइते र १७ जना प्रहरी परिचालन गरिएको बताइएको छ । ताप्लेजुङ जिल्लामा चट्याङका कारण एक वर्षमा ३९ हजार रुपैयाँ बराबरको क्षति हुन पुगेको छ । ताप्लेजुङको विभिन्न पाँच स्थानमा परेको चट्याङका कारण दुईजना मानिस घाइते, २५ वटा चौपायाको मृत्यु, एउटा घर प्रभावित र १७ जना प्रहरी परिचालन गरिएको कार्यालयले जनाएको छ । सुनसरी जिल्लाको दुई स्थानमा चट्याङ परेका कारण दुईजनाको ज्यान गएको छ भने एकजना घाइते भएका छन् । १४ जना प्रहरी परिचालन गरिएको र क्षति नभएको प्रहरीले जनाएको छ । यसैगरी, चट्याङका कारण धनकुटामा एक वर्षमा पाँचजना मानिस घाइते र पाँचवटा चौपाया मरेका छन् । जसका कारण दुई लाख ७० हजार रुपैयाँ बराबरको क्षति हुन पुगेको छ । जहाँ १५ जना प्रहरी परिचालन गरिएको थियो ।
संखुवासभा जिल्लाको छ स्थानमा परेको चट्याङका कारण दुई लाख ४५ हजार रुपैयाँ बराबरको क्षति हुन पुगेको थियो । एकजना मानिसको मृत्यु, आठ वटा चौपायाको मृत्यु र छ वटा घरमा क्षति पुगेको थियो । भोजपुरका एक वर्षको अवधिमा विभिन्न दशवटा स्थान चट्याङ परेको थियो । यसका कारण जिल्लामा ८० हजार रुपैयाँ बराबरको क्षति पुगेको, १४ जना मानिस घाइते र १२ वटा चौपाया मरेका तथा दुईवटा घरमा क्षति पुगेको थियो । भोजपुर जिल्लामा २५ जना प्रहरी परिचालन गरिएको थियो । उदयपुर जिल्लामा एक वर्षको अवधिमा चट्याङका कारण सात लाख ९३ हजार रुपैयाँ बराबरको क्षति पुगेको छ । ७५ जना प्रहरी परिचालन गरिएको थियो भने, नौ स्थानमा परेको चट्याङका कारण दुईजना मानिसको मृत्य, एउटा चौपायाको मृत्यु, ११ वटा चौपाया घाइते र दुई घरमा क्षति पुगेको थियो ।
सोलुखुम्बु जिल्लाका दुई स्थानमा चट्याङ पर्दा ६९ लाख रुपैयाँ बराबरको क्षति भएको छ । तीनवटा चौपाया मर्दा ११ जना प्रहरी परिचालन गरिएको छ ।
चालु आर्थिक वर्षको दश महिनामा कोशी प्रदेका विभिन्न जिल्लाका अलग अलग ३८ स्थानमा चट्याङ परेको छ । कोशी प्रदेश प्रहरी कार्यालय विराटनगरका सूचना अधिकारी प्रहरी उपरीक्षक तिम्सिनाका अनुसार त्यसमा परेर चार जना मानिसको मृत्यु, १७ जना घाइते भएका छन् । ५० वटा चौपाया मर्दा २० वटा घर प्रभावित बनेका छन् । कुल २८ लाख १४ हजार तीन सय रुपैयाँको क्षति पुग्दा १ सय ६५ जना प्रहरी परिचालन गरिएको छ ।
चट्याङ भनेको आकाशबाट खराब मौसमको बेलामा जमिनमा खस्ने एक प्रकारको बिद्युतीय करेन्ट हो । हुरीबतासको मौसम वा वर्षायाममा वायुमण्डलमा विपरीत दिशाबाट तीव्र गतिको वायु एकापसमा ठोक्किंदा चर्को आवाजसहित बढी भोल्टको विद्युतीय लहर उत्पन्न भई खास बाटो बनाएर जान्छ, यसलाई नै चट्याङ भनिने गरिएको छ । जब आकाशमा छिटो–छिटो बिजुली चम्कने र मेघ गर्जन हुन थाल्छ, पृथ्वीमा हुरीबतास चल्न थाल्यो भने चट्याङको डर बढ्दै जान्छ र चट्याङबाट हानि–नोक्सानी हुने खतरा बढी हुने मौसमविद्हरुको भनाई छ।
नेपालमा बर्सेनि पाँचसय ४० वटाजति प्राकृतिक प्रकोपहरू आउँछन्, जसको १५ प्रतिशत हिस्सा चट्याङले ओगटेको एउटा अध्ययनले देखाएको छ । नेपालमा बढीजसो चैत, वैशाख र जेठ महिनामा चट्याङले असर गर्छ। जलवायु परिवर्तनले पनि चट्याङ निम्त्याइरहेको हुन्छ । जलवायुको परिवर्तनको कुनै नियम छैन ।
