शान्तिराम बस्नेत,
लगन भए स्वदेशमै सुन फलाउन सकिन्छ भन्ने भनाइलाई अंगिकार गर्दै शिवसताक्षीका एक युवाले आफ्नै लगानीमा व्यावसायिक कागती तथा मेवा खेती शुरु गरेका छन् ।
झापा शिवसताक्षी— १० का पाण्डव योङहाङले आफ्नो खेर गइरहेको डेढ विगाहाभन्दा बढी जमिनमा ८ सयबढी सुन कागती जातका बाह्रमासे कागती तथा पाइवरनका रेड लेडी जातका ९ सयबढी मेवाका बिरुवा रोपेका छन् । त्यसैगरी विदेशबाट निर्यात भएका विषादीयुक्त सागसब्जी किनेर खानुपर्ने वाध्यतालाई अन्त्य गर्दै खेतीको बीचबीचमा भिण्डी, बोडीलगायतका सब्जीहरु समेत लगाएका छन् । ‘उद्योग जहाँ, त्यहाँ धन आफै आउँछ, पानीले भरिलो पोखरी छ भने माछा निजै धाउँछन् ’भन्ने श्लोकलाई सफल पार्दैछन् योङहाङ ।
खानेपानीको समेत चरम अभाव हुने स्थानमा योङहाङको लगनमा लण्डनका रिचार्ड एल्सनले हातमा हात र काँधमा काँध मिलाएर सघाएका छन् ।
करीब ९० प्रतिशत भारतीय मेवा तथा कागतीले नेपाली बजारमा कब्जा जमाएका कारण पूँजी पलायन रोक्न उनले यस प्रकारको व्यावसायिक खेती शुरु गरेको जनाए । आकाशे खेतीको भरमा परेर धान उब्जनी मात्र हुने उक्त स्थानमा आम्दानीभन्दा खर्च धेरै हुने भएकाले यो वैकल्पिक खेती शुरु गर्नुपरेको योङहाङ बताउँछन् । उनका अनुसार पहिले पानीको स्रोत नहुँदा ३५ हजारबढी खर्च गर्दा पनि २२ देखि २५ मन धान फल्ने गर्थ्यो।
करीब ३० लाख लागत बराबरमा शुरु गरिएको उक्त खेतीमा करीब १५ जना कामदारहरुले रोजगारीसमेत पाएका छन् । अन्य ठाउँमा महिला कामदारलाई फरक पारिश्रमिक दिने गरेता पनि त्यहाँ समान ज्यालादारीमा प्रत्येक दिनको ६ सय दरले रोजगारी दिएको फार्मका प्राविधिक समिर योङहाङले बताए । दैनिक ८ घण्टाका दरले अधिकांशले स्थानीयस्तरमा रोजगारी पाइरहेका छन् । करीब ३ वर्ष विदेशी भूमिमा आफ्नो पसिना बगाएका समिरको अनुभव गतिलै छ । उनले भने,‘ विदेशमा बगाउने पसिना आफ्नै भूमिका बगाउन सकियो भने जीवन बिताउनका लागि घरपरिवारबाट टाढा भइ बस्नुपर्दैन । आफ्नै देशको कुनाकन्दरामा भौगोलिक अवस्था अनुसार सरकारीस्तरबाट कृषि क्षेत्रमा वजेट तथा तालिम प्रदान गरी कुन ठाउँमा के उत्पादन गर्दा उत्तम हुन्छ भन्ने सही निर्णय गरी कार्य शुरु गरियो भने हाम्रो देश अनि मात्र कृषि प्रधान बन्छ ।’ नेपालको काभ्रेपलाञ्चोकलगायतका स्थानमा कृषिसम्बन्धी प्राविधिक ज्ञान हासिल गरिसकेका समिरले झापाको धरमपुरस्थित गोपाल नर्सरीबाट कागतीका विरुवा प्रतिगोटा ३ सय ६० रुपैंयाँ र मेवाका विरुवा प्रतिगोटा १ का दरले खरीद गरिएको जानकारी गराए ।त्यति मात्र होइन, विरुवा विरुवाको दूरीका बीचमा रहेका खाली जग्गामा सूर्यमुखी रोपेर शुद्ध मह उत्पादन गर्ने योजनासमेत रहेको प्राविधिक योङहाङको योजना छ । त्यसका लागि उनी विभिन्न संघसंस्थाहरुसंग सहकार्यको थालनीको प्रयास भइरहेको बताउँछन् ।
आफ्नै जग्गामा उक्त खेती गरेतापनि समस्या निकै आइरहेको प्राविधिक योङहाङको कथन छ । नजिकै जंगल तथा खोलाखोल्सीका कारण जंगली खरायोले मेवाका विरुवा तथा सागसब्जी खाइदिने गरेकाले त्यसको समाधानको खोजी भइरहेको योङहाङ बताउँछन् । उनी भन्छन् ,‘जंगली खरायोलगायतका जनावरहरु खेतीभित्र नपसुन् भनी तारजालीले बेरा गरेर नपस्ने व्यवस्था गरिरहेको छौं, उक्त काम पूरा भएपछि जनावर पस्नमा नियन्त्रण हुनेमा आशावादी छौं ।’
जनावरको मात्र नभइ किराहरुको प्रकोप उत्तिकै रहने गरेको योङहाङ बताउँछन् । उनले भने ‘ विरुवा हुर्काएर फलाउन भने जस्तो सजिलो छैन, विरुवामा किराको आक्रमण त्यतिकै छ । अझ कागतीको मुनामा माकुराले जाली बनाएर बसिदिनाले विरुवा हुर्कनमा गाह्रो भएको छ, त्यतिमात्र नभएर पातहरु किराले खाइदिँदा विरुवा पहेंलो भएर गइरहेको छ ।’
त्यसो त समिर आफैंले प्राविधिक ज्ञानको सदुपयोग गर्दै अर्गानिक विषादी प्रयोग गरी त्यसको नियन्त्रण तथा हेरचाह गरिरहेका छन् । प्रांगारिक मलसमेत आफैैंले बनाइ ती विरुवाहरुबाट किरा मार्ने तथा भगाउने कार्य निरन्तर भइरहेको उनको भनाइ छ ।
कृषि पेशाबाट मानिस पलायन भएर अन्य पेशा अपनाइरहेको समयमा योङहाङले गरेको कृषिले सबैको मन लोभ्याउन शुरु गरेको छ । ‘देशमा सुन फल्छ, धनको वर्षा हुन्छ अनि आफू आत्मनिर्भर हुन्छौं साथै देशलाई आत्मनिर्भर बनाउन सकिन्छ’ भन्ने सन्देश योङहाङले दिएका छन् ।
पछिल्लो समय कृषिमा व्यावसायिकताको सम्भावना बढेसँगै विभिन्न फलफूलको खेतीमा कृषकहरु लाग्न थालेको उदाहरण प्रशस्तै देख्न थालिएको छ । फरक फरक फलफूल तथा तरकारीबाट आम्दानीको श्रोत बढ्न थालेपछि कृषकहरु त्यस खेतीतर्फ अग्रसर भएका हुन् ।
