चीनको वुहान शहरबाट शुरु भएको कोरोना भाइरस आज सयबढी देशमा महामारीको रुपमा फैलिएको छ । कोरोनाले मानिसको व्यक्तिगतदेखि सामाजिक क्रियाकलापमा निकै गहिरो असर पुर्याएको छ । यसको असर कहिलेसम्म हन्छ भनेर आजको मितिसम्म ‘चिकित्सा विज्ञान’ले अनुमानसम्म गर्न सकेको छैन । समाजमा आश्रित मानव जीवन दिनानुदिन कष्टकर बनेको छ ।
झगडा र आणविक हतियारको कुरामा ठूला-ठूला जी -२०, जी -७ जस्ता सम्मेलन गर्ने विश्व राजनीतिले आजको यो मानव जातिमै परेको बिकराल समस्यामा कुनै पनि सामुहिक निणर्य लिनबाट चुकिरहेका छन् । विश्वमा निकै सचेत देखिएका मुलुकमा पनि कोरोना नियन्त्रण र रोकथामको लागि कुनै अल्पकालीन वा दीर्घकालीन निणर्यहरु लिन सकिरहेका छैनन् । अझ भनौं, यो संकटको विषयमा कुनै पनि विश्वव्यापी अवधारणा बन्नै मुश्किल छ ।
२००८ को आर्थिक संकटमा जी -२० सम्मेलनले विश्वव्यापी साझा अवधारणा विकास गरी त्यसको नेतृत्व गरेको थियो । यस्तो अवस्थामा कुनै विश्वव्यापी भेला र सम्मेलनबाट साझा अवधारणा आउन नसक्नुले पनि ठूलो आतंक सिर्जना गरेको छ । जसको कारण तथ्य भन्दा पनि अनुमानको चाङ लागेको छ । एउटा सर्वमान्य विश्वव्यापी योजना नआउनुले विश्वजगत नै ठूलो भुमरीमा फसेको स्पष्ट हुन्छ । नेपालको राजनीतिमा कुनै पनि बेला लगभग राष्ट्रिय सहमतिको संस्कार रहेको छैन । यो बेला सरकार कुनै पनि अल्पकालीन वा दीर्घकालीन योजना बनाउनबाट चुकिरहेको छ । अरुले दिएको सुझाव सल्लाहलाई हाँसो ठट्टामा उडाइरहेको छ । प्रायः दैनिकीमा मात्र अल्झेको छ भन्दा फरक नपर्ला । प्रतिपक्षी दललाई हेर्ने हो भने समयको संवेदनशीलतालाई नबुझी भेलाहरु गराएर पार्टी प्रवेश कार्यक्रममा केन्द्रिय नेताहरु नै सरिक छन् । इतिहास जस्तो होस् तर, यस्तो जटिल अवस्थामा सम्पूणर् राजनीतिक दलहरु एक ठाउँमा उभिएर ठोस निणर्य बनाई राष्ट्र सहमतिको बाटो लिनुको विकल्प छैन । यस्तो संवेदनशीलमा बिषय आरोप प्रत्यारोप लगाउनु चरम बहिस्कारको बाटो हुन सक्छ ।
व्यापक आर्थिक असमानता चुलिएको विश्व अर्थतन्त्रमा हालको अवस्थामा बचत नहुने, दैनिकी गुजारा गर्ने मजदुर वर्गहरुले अब के गर्ने ? कुन बाटो रोज्ने ? निकै पीडादायक छ । मृत्युको कारण रोग भन्दापनि भोकमरीले धेरैको ज्यान जान सक्ने अवस्थालाई नकार्न सकिन्न । यस्तो अवस्थामा राज्य जिम्मेवार बन्नु पर्छ । अहिलेको अवस्थामा राज्यका धेरै कर्मचारीहरु तलबी बेरोजगार छन् । यो समयमा बिरामी, गर्भवती महिला, खाद्यान्न अभाब भएका परिवारलाई राज्य छ भन्ने महसुस गराउनु पर्ने हुन्छ । गरिबीको कारण खान नपाउँदा बच्चामा हुने दीर्घ रोगहरु राज्यका दीर्घकालीन समस्या निम्तिन सक्छन् । त्यस तर्फ बेलैमा सचेत भइ निराकरणतर्फ लाग्नु अनिवार्य छ । महामारीपछि हुने बिकराल आर्थिक असमानतालाई राज्यले बेलैमा सोच्नु पर्ने हुन्छ । साना मझौला घरेलु उद्योगलाई प्रोत्साहन गर्नु पर्दछ । यिनीहरुको हालको अनुत्पादक खर्चभारलाई कम गर्न घरभाडा ,कर्मचारी, बंैक, बित्तीय संस्था आदिबीच हुनुपर्ने महत्वपूणर् सम्झौताहरु सरकारको अग्रसरतामा मात्र सम्भव छ । यति गर्न सक्नुपर्छ जसले समस्या भोगिराखेका ठूला उद्योगहरुको पनि सम्वोधन हुने नै छ ।
सुरुताका युवा र बालबच्चामा कोरोना संक्रमणबाट कम जोखिममा भनिएता पनि पछिल्लो समय मृत्यु हुनेको संख्या हेर्दा युवा बढी छन् । तथापि युवा वर्गमा आफूलाई सुरक्षित राख्दै बृहत समन्वयकारी भूमिका निर्वाह गर्नु पर्ने जिम्मेवारी छ । यस्तो महामारीको बेला हुने हिंसा र अन्य जोखिमको निगरानीमा पनि ध्यान पुग्नु पर्दछ । राज्यबाट प्राप्त हुने सेवा, सुबिधा कतै बीचैमा हराउने गरेको पाइन्छ । यसको लागि खबरदारी अनि निगरानी जरुरी छ । यति भएर पनि सुरक्षित तवरले दैनिक गतिविधिहरु सञ्चालन गर्नु पर्ने हुन्छ । फेरि जुटेर केही गर्ने छौँ भन्ने हिम्मत सम्पूणर् नागरिकमा जगाउनु पर्छ ।
युवा शक्तिले यसलाई मौकाको रुपमा सदुपयोग गर्नु पर्ने हुन्छ । कोरोना कहरसँगै आयातमा कम भएको छ । यो बेला स्वदेशी उत्पादनको प्रयोग र उत्पादन बढाउने सोच विकास आवश्यक छ । अब उप्रान्त आयातित वस्तुको उपभोग कम गराउने बृहत्तर थालनी युवा शक्तिबाटै हुनुपर्छ । आफू सुरक्षित रही, निराश नबनी सामान्य भएपनि आर्थिक गतिविधिलाई चलायमान राख्नु पर्छ । यो महामारीको अहिलेसम्म कुनै खोजमा उपलब्धि हासिल भएको छैन । यसको अर्थ केही समय कोभिड -१९ सँग लड्दै मानव जीवन अघि बढाउनु पर्ने छ ।
यस्तो महामारीसँग बच्ने सम्पूणर् तरिकाहरु अपनाई केही नयाँ र समयानुकूल गतिविधिमा आपूmलाई ढाल्न सक्नु पर्दछ । एउटा प्रख्यात भनाइ छ- ‘ तपाई खराब हैन समय खराब हो र समय सधै उस्तै रहन्न ।’ त्यसकारण पनि विकल्प र अनुकूल कार्यहरुको लागि सोच बनाउन लाग्नु पर्नेछ । अहिले विद्यालय बन्द छन् भने, सरकारले रेडियो, टेलिभिजनबाट वैकल्पिक सिकाइ शुरु गरेको छ । विद्यार्थीलाई पनि घरैबाट सिकाइमा सरिक हुने प्रविधिको विकास भएको छ । साथै अभिभावकले आफूले जानेका सिकेका कुरा आफ्ना बालबच्चालाई घरको करेसाबारीमा सिकाउनु पर्छ । यो समयमा जसरी हुन्छ मानसिक र आर्थिकरुपमा स्वस्थ रहनुपर्ने प्रमुख चुनौती छ । त्यसलाई सामना गरेर अघि बढ्नु पर्ने हुन्छ । मेचीनगर- ७, झापा ।
