वाणिज्य सचिवस्तरीय बैठकको निर्णय कागजमै सीमित
लक्ष्मी उप्रेती,
मेचीनगर । नेपाल–बंगलादेशबीचको द्विपक्षीय व्यापार चालु आर्थिक वर्ष २०८०÷०८१ को आठ महिनाको अवधिमा समेत बंगलादेशको पक्षमा देखिएको छ ।
आर्थिक वर्ष ०५४÷५५ बाट सुरु भएको नेपाल–बंगलादेशबीचको द्विपक्षीय व्यापार निरन्तर घाटामा छ । निर्यात बृद्धिको प्रशस्त सम्भावना रहेता पनि बंगलादेशबाट आयात बढ्दा व्यापार घाटा पनि चुलिँदै गएको हो ।
०५४ भदौ १४ देखि नेपालले बंगलादेशसँग औपचारिक व्यापार शुरु गरेको हो । पहिलो र दोस्रो वर्ष बंगलादेशको पक्षमा रहेको व्यापार ०५६÷५७ मा भने नेपालको पक्षमा देखिएको थियो । त्यसयता यी दुई देशबीचको व्यापारमा नेपालले घाटा व्यहोरिरहेको छ । पूर्वी नाका काँकरभिट्टा भएर यी दुई देशबीच हुने व्यापारमा निर्यातभन्दा आयात बढी भएकाले व्यापार बंगलादेशको पक्षमा देखिएको हो ।
मेची भन्सार कार्यालय काँकरभिट्टाका अनुसार चालु आर्थिक वर्ष २०८०÷०८१ को साउनदेखि फागुन महिनासम्म ९४ प्रतिशत व्यापार घाटा भएको छ । यो अवधिमा साढे दुई अर्बभन्दा बढीको सामान बंगलादेशबाट आयात भएकोमा यताबाट १६ करोड रुपैयाँबढीका मात्र सामान निर्यात भएको भन्सार अधिकृत एवम् सूचना अधिकारी गणपति कँडेलले बताए ।
आठ महिनामा २ अर्ब ५९ करोड ६५ लाख ३१ हजार रुपैयाँका मालवस्तु पूर्वी नाका भएर आयात भएको छ । तर, निर्यात भने निकै कम छ । १६ करोड ५६ लाख ४२ हजार रुपैयाँका मालवस्तु नेपालले पठाएको भन्सारको अभिलेख देखाएको छ । जुन २ अर्ब ४३ करोड ८ लाख ८९ हजार रुपैयाँ अर्थात ९४ प्रतिशत व्यापार घाटा हो । अघिल्लो आर्थिक वर्ष २०७९÷०८० को सोहि अवधिमा नेपालले ९२ प्रतिशत व्यापार घाटा व्यहोरेको थियो । कार्यालयका अनुसार सो अवधिमा ४७ करोड ११ लाख ५२ हजार रुपैयाँको मालवस्तु नेपालले निर्यात गर्दा सोही अवधिमा ५ अर्ब ६५ करोड २० लाख ६५ हजार रुपैयाँको मालवस्तु आयात गरेको थियो । जुन नेपालका लागि ५ अर्ब १८ करोड ९ लाख १३ हजार रुपैयाँ अर्थात ९२ प्रतिशत व्यापार घाटा हो ।
भन्सार अधिकारी र व्यवसायीहरुका अनुसार आर्थिक वर्ष ०६१÷६२ देखि ०६४÷६५ सम्म नेपाल–बंगलादेश व्यापारमा उतारचढाव आयो । ०६४÷६५ देखि ०७०÷७१ सम्म करिब ७ वर्ष नाफामा रह्यो । त्यो समयमा गहुँ निर्यात हुन्थ्यो । बंगलादेशबाट आउने सामान पनि कम थियो । ०७१÷७२ देखि भने व्यापार ओरालोमा छ । नेपालले भारतलगायतका मुलुकसँगको व्यापार घाटा व्यहोर्दै गर्दा बंगलादेश मात्रै यस्तो मुलुक थियो, जुन देशसँगको व्यापार बर्सेनि नेपालको पक्षमा हुन्थ्यो । पछिल्लो अभिलेखले बंगलादेशसँगको व्यापार पनि निरन्तर ओरालो लाग्दै गएको मेची भन्सार एजेन्ट संघका सचिव कृष्णकान्त ‐नवराज) खनियाँले बताए ।
नेपाल–बंगलादेशबीचको समग्र व्यापारमै कमी आएको बताउँदै खनियाले भने,‘कोभिड र त्यसपछिको आर्थिक मन्दीको प्रभाव नेपाल–बंगलादेशको व्यापारमा प्रत्यक्ष रूपमा परेको छ । निर्यात घट्दो छ, आयात पनि कम हुँदै गएको छ, नेपाल–बंगलादेश व्यापारमा उतारचढाव छ ।’ बंगलादेशको राजधानी ढाकामा भएको नेपाल–बंगलादेश वाणिज्य सचिवस्तरीय बैठकले नेपालका कृषिजन्य उत्पादनसहित १ सय ८ वटा आइटमलाई ‘ड्युटी फ्री’ सुविधा दिने निर्णय गरेको थियो । त्यसले नेपालको निर्यात बढ्ने विश्वास लिइएको भएपनि हालसम्म छलफलकै क्रममा रहेको र कार्यान्वयन नभएका कारण नेपालले बर्सेनि व्यापार घाटा सहनु परेको भन्सार अधिकारी र व्यवसायीहरु बताउँछन् । बंगलादेशबाट कटन भेस्ट, औषधि, फेब्रिक, जुट, चिनी, दूध पाउडर, सोया, आलुलगायत करिब तीन दर्जन वस्तु आयात हुन्छन् । नेपालले मुसुरो, जडीबुटी, अदुवा, तोरीको पिना, तरकारीजन्य वस्तु निर्यात गर्दै आएको छ ।
भुटानका मालवस्तुसरह नेपाली वस्तुलाई पनि ड्युटी छुट गरिदिने हो भने निर्यात व्यापार बढ्ने र नेपालको घाटा व्यापार कम हुने भन्सार अधिकारीको भनाई छ । बंगलादेशले नेपालका १ सय ८ वस्तुलाई भन्सारसहित सुविधा दिने र नेपालले पनि माछा, आलु चिप्स, रेफ्रिजेरेटर, ब्याट्री, गार्मेन्ट, प्लास्टिकजन्य वस्तु, सिमेन्ट, टोवाको, टमाटरको सस र बिस्कुटलगायत ५० वस्तुमा ड्युटी फ्री गर्ने भनेको थियो । तर, यो विषय अझै छलफलकै क्रममा रहेको एकजना भन्सार अधिकारीले भने । नेपालको भारत र चीनसँगको प्रत्येक वर्ष खबौंको व्यापार घाटा भइरहेको बेलामा नेपालले बंगलादेशसँगको व्यापार पनि सोही अवस्थामा रहेको यसका जानकारहरु बताउँछन् ।
भन्सार अधिकारीका अनुसार भुटानबाट बंगलादेशले आयात गर्ने मालवस्तुलाई जस्तै नेपालबाट निर्यात भएर उता जाने मालवस्तुलाई बंगलादेशले ड्युटी छुट दिने हो भने हरिया सागसब्जी, फलफूलहरु सुन्तला, किवि, ड्राइगन फुट्स तथा मौसमी तरकारी, चिया, अलैची, टमाटर प्रशस्त निर्यात हुन्थ्यो । जसले गर्दा व्यापारमा बृद्धि हुन्थ्यो । बंगलादेशमा जडीबुटी निकासी बढाउनसके बंगलादेशसँगको व्यापारमा नेपालको पक्षमा हुन सक्छ । नेपालबाट बंगलादेशमा अलैंची, अदुवा र फलपूmल माग उच्च भएपनि यी उत्पादन भने झन्झटिलो भन्सार नीतिले निर्यात व्यापार कमजोर भएको बताईएको छ । नेपालबाट बंगलादेशमा गहुँ र दाल बढी निर्यात हुन थालेपछि व्यापार नेपालको पक्षमा हुँदै गएको थियो ।बंगलादेशमा मुसुरो निर्यात घटेपश्चात् व्यापार घाटा बढ्दै गएको देखिन्छ । ‘नेपालबाट अत्यधिकरुपमा प्लाइउड भारततर्फ निर्यात हुन्छ ’ एकजना भन्सार अधिकारीले नाम नलेख्ने शर्तमा भने,‘ त्यही प्लाइउड ८० देखि ९० प्रतिशत बंगलादेश निर्यात हुन्छ । कमसेकम सोझै बंगलादेश पठाउन सके केही हदसम्म व्यापार घाटा कम हुन्थ्यो ।’
काँकरभिट्टादेखि करिब ५४ किलोमिटरको दूरी पार गर्दा बंगलादेशको व्यापारिक नाका बंगलाबन्द पुगिन्छ । बंगलादेशसँगको व्यापारका लागि यो मार्ग नै सबैभन्दा छोटो मानिन्छ । त्योबेला कोलकाता–हल्दिया बन्दरगाहको विकल्पमा बंगलादेशसँगको यो बन्दरगाह उपयोग हुने सोचिएको व्यवसायी एवम् मेची भन्सार एजेन्ट संघका अध्यक्ष मोहन निरौलाको भनाई छ ।
