बिष्णु सुब्बा ।
दमक, जेठ १० । लम्बिदै गएको बन्दाबन्दी दुई महिना पुग्न लाग्यो । तर , जारी वन्दाबन्दी कहिले खुल्ने निश्चित छैन । बन्दाबन्दीले घरमै बस्नुपर्ने बाध्यता छ । यो समयमा कोरोना भाइरस संक्रमण हुन नदिन उच्च सावधानी अपनाउन जरुरी हुन्छ । धेरैका लागि बन्दाबन्दी दिन कटाउनै कष्टकर भएको सुनिदै आएको छ । तर परिश्रमीहरुलाई भने बन्दाबन्दीले पारिवारिक मिलन मात्र होइन, श्रम गर्न पनि सिकाएको छ ।
शहरभन्दा गाउँघरमा यतिखेर धेरैले करेसावारीमा समय विताउँदै आएका छन् । बाहिर हिड्डुल गर्न जोखिम हुने हुँदा घरमै सुरक्षित बसेर यतिखेर कृषिकर्म तथा विभिन्न बैकल्पिक व्यापार अँगाल्नेहरुको संख्या बढ्दै गएको छ ।
होटलका राउत बाँसको काममा
झापा गाउँपालिका— ७ दयालवस्तीका काजी राउत दमकमा आफ्नो होटल वन्द गरेपछि गाउँ छिरेर सीपको कर्ममा रमाएका छन् । घरमा बस्दा उनले डोको,भकारी, जुत्ताचप्पल राख्ने र्याक तथा बाँसकै टेवल,कुर्सी बनाएर बन्दाबन्दीलाई भरपूर उपयोग गर्दै आएका छन् । बाँसवाट निर्मित उनले धेरै घरायसी सामानहरु गाउँघरमै विक्री गर्दै आएका छन् ।
बाँसलाई चोया निकालेर बनाईने डोकोले यतिखेर घरायसी खर्च टार्न सघाउँ पुर्याएको उनको भनाइ छ । बन्दाबन्दीको समयलाई सदुपयोग गरेर घरायसी सामानहरु बनाउदै विक्री गर्दै आएका उनी श्रम गर्न सके आम्दानी लिन सकिने उदाहरण बनेका छन् । बन्दाबन्दीले सीपलाई सदुपयोग गरी श्रम गर्न सके घरमै बसेर पनि आम्दानी हासिल गर्न सकिने उद्यमी राउतको अनुभव छ । बाँसका काम सामान्य जानेपनि अहिले भने कामले पोख्त बनाएको उनको अनुभव छ । उनले भने,–‘खाली बस्न पटक्कै सक्दिनँ,त्यसैले पनि बाँसको काममा आकर्षित भएँ ’
कुनै काम गर्दा ठूलो सानो नहुने भन्दै राउत छलकपट गरेर सम्पति आर्जन गर्नुभन्दा पसिना वगाएर आम्दानीको वाटो खोज्नु ठिक भएको बताँउछन् ।
उनका अनुसार बाँसबाट निर्मित डोको प्रतिगोटा ५ सय, र्याक १ हजार ,कुर्सी ३५ सय रुपैयाँसम्म विक्री हुँदै आएको छ । आफूले उत्पादन गरेका घरेलु सामग्रीहरु सामाजिक सञ्जालमा पोष्ट गरेर व्यावसायिक प्रवर्द्धनमा जोड दिदै आएका छन् । कतिपयले सामाजिक सञ्जालमा थाहा पाएर घरैमा सामान किन्न आउँछन् भने कतिले अर्डर गर्ने गरेको उनको भनाइ छ । उनी भन्छन्,–‘कलात्मक सीप दिन सकिए यस्ता घरेलु सामानको खपत गाउँघरमा नै हुँदोरहेछ ’
बाँसका सामान विक्री गरेर नै यो वन्दाबन्दीमा घरायसी खर्च धान्न निकै टेवा पुगेको उनले सुनाए ।
भेन चालक धमला सव्जी बेच्दै
यता कमल गाउँपालिका— ७ गेउरियाका कृष्ण धमला पनि पेशाले भेन चालक हुन् । आफ्नै सानो गाडीले सामान ओसारपसार गर्दै आएका उनी यो वन्दाबन्दीमा सव्जी व्यापार गर्दै आएका छन् । गाडीमा सामान बोक्न नपाएपछि उनले बन्दाबन्दीलाई सदुपयोग गर्दे सव्जी व्यापार थालेका हुन् । उनले घरदेखि ६ किलोमिटर उत्तरमा पर्ने नजिकैको दमकको सव्जी वजारवाट दैनिक खरिद गरी गाउँमा ताजा सव्जी विक्री गर्दै आएका छन् । सिटी सफारीबाट यस क्षेत्रका उपभोक्ताहरुलाई घरघरसम्म खाद्यान्न ढुवानी गर्दै आएको बताउदै उनले भने ,–‘गाडी बन्द भएर घरमा बसेपछि यो सव्जी व्यापार गर्न थालेको छु ’
आफ्नै गाउँघरका उत्पादित हरियो सव्जीको माग धेरै रहेकाले पनि यो व्यापारले घरायसी खर्च टार्न मद्धत पुगेको उनको भनाइ छ । यो वन्दाबन्दीमा घरैमा थन्किएर बस्नुभन्दा यसो हातमुख जोड्नका लागि यो संक्रमणमा स्वास्थ्य सुरक्षामा ध्यान दिदै सव्जी व्यापार गर्दै आएको धमला बताउँछन् ।
विद्युत जडानका प्राविधिक कुखुरापालनमा
कमल— ७ मेमेङ्ग टोलका पूर्णकुमार मावोले पनि बन्दाबन्दीमा कुखुरापालन गर्न थालेका छन् । पेशाले विद्युत जडानका प्राविधिक रहेका मावोले यो वन्दाबन्दीमा आफ्नो कामकाज ठप्प भएपछि घरैमा कुखुरापालन थालेका हुन् । उनले स्थानीय जातका दुई सयबढी कुखुरा खोरमा लगाएका छन् । कुखुरा पालेको दुई महिना भईसक्यो ,चार महिनामा त एउटा कुखुरा कम्तीमा २ केजी हुने उद्यमी मावोको भनाइ छ । व्यापारीलाई केजीको रु ५ सयसम्म विक्री गर्छन् उनले । लोकल जातको कुखुराको माग उच्च रहेकाले यसको वजारमा समस्या खासै नहुने उनी बताउँछन् । व्यापारीहरु खोरमा नै कुखुरा लिन आउने गरेको बताउँदै मावोले भने,–‘कुखुरापालन व्यावसायिक गर्न सके निकै फाइदा हुँदोरहेछ ’
परीक्षणका रुपमा शुरु गरेको कुखुरापालनलाई विस्तारै मुख्य व्यवसायको रुपमा विकास गर्ने सोच रहेको उनी सुनाउँछन् । विद्युत जडानको कामभन्दा यस्तो कृषिकर्मबाट नै स्वावलम्बी बन्न सकिने संभावना भएको उद्यमी मावोको अनुभव छ । अव विद्युत जडानको कामलाई थाँती राखेर कुखुरापालन जस्ता कृषिकर्मलाई व्यवसायिकरण गर्ने आफनो ध्येय रहेको उनले बताए । कृषि क्षेत्रको वजार दिनानुदिन बढ्दै गएकाले पनि यस क्षेत्रमा नै आफूले भविष्य देखेको मावो बताउँछन् ।
यो वन्दाबन्दीका कारण गाउँघरमा अहिले धेरै युवाहरु यसरी नै कृषिकर्ममा आकर्षित हुनु राम्रो कार्य भएको दमकका सामाजिक अगुवासमेत रहेका डाक्टर लेखनाथ न्यौपाने बताउँछन् । बन्दाबन्दीले शहरभन्दा गाउँघरतिर घरायसी त कसैले व्यावसायिक कृषिकर्म गरेर रोजगारी वन्न सिकाएको ठान्छन् उनी । वन्दाबन्दीले जोखिमबाट जोगिन मात्र होइन, श्रम गर्न सके आफ्नै बारीमा नै कृषि उपज मनग्यै फलाउन सकिने रहेछ भन्ने उदाहरण पनि देखाएको उनको भनाइ छ ।
