मनिषा चम्लागाईँ । झापा । झापाको मेचीनगर नगरपालिका –४ बाहुनडाँगीका कृषकले मिश्रित खेती गर्दै आइरहेका छन् ।
विभिन्न जातिका कृषिजन्य उत्पादन हुनेगरी उनीहरुले मिश्रित खेती गरेका हुन् । बाहुनडाँगीका रबी नेपालले अढाई विगाहमा रहेको सुपारी बारीमा मरिच, तेजपत्ता र कागति लगाएका छन् । एकैपटक दोहोरो कृषि उत्पादन गर्ने उद्देश्यले मिश्रित खेती गर्दै आइरहेको नेपाल बताउँछन् ।
“२०३५ सालमा नै बुबाले सुपारीको फेदमुनि मरिच लगाउन शुरु गर्नु भएको हो” नेपालले भने, “अहिले म सँग ३ हजार झ्याङ मरिच छन् ।” केही बोट नयाँ रहेको नेपालले बताए । नेपालले यस वर्ष ३ क्विन्टल मरिच उत्पादन गरेको बताए । उत्पादित मरिच झापाकै किरानाका होलसेल पसलले खरिद गरेको उनी बताउँछन् । अझै पनि गत वर्ष उत्पादित मरिच मौज्दात रहेको नेपालले बताए । मरिचले एक पटक टिपेपछि ८ महिनामा उत्पादन दिने गर्छ । भारतबाट मरिचको आयात बढेकाले नेपालमा उत्पादित मरिचले बजार नपाएको नेपालको भनाई छ ।
नेपालमा कति मरिच उत्पादन हुन्छ भन्ने यकीन तथ्यांक अझै पनि आउन नसकेको नेपाल बताउँछन् । “सरकारले वार्षिक मरिच उत्पादनको तथ्यांक सार्वजनिक गर्छ” नेपालले भने, “तर, हामीसँग तथ्यांक संकलनका लागि कुनै पनि सरकारी प्रतिनिधि अहिलेसम्म आएका छैनन् कुन आधारले तथ्यांक निकालिन्छ, हामीलाई थाहा छैन ।” सरकारले उत्पादित कृषिजन्य वस्तुको बजारीकरण र प्रवद्र्धनमा ध्यान नदिएको गुनासो नेपाल गर्छन् ।
मरिच छ, बजार छैन
सरकारले गत साता मरिच आयात खुला ग(यो । तर, स्वदेशी मरिचले नै बजार पाउन सकेको छैन । पूर्वी नेपालका किसानले उत्पादन गरेको मरिच बिक्री नहुँदै सरकारले गत चैत अन्तिम साता लगाएको मरिच आयातमाथिको प्रतिबन्ध असार पहिलो साता नै खुल्ला गरेपछि स्थानीय किसान निराश छन् । झापाको बुद्धशान्ति गाउँपालिका – १का नेत्र संग्रौलाले गत फागुनमा उत्पादन गरेको ५ क्विन्टल मरिचले बजार पाउन सकेको छैन । विगत केही वर्षदेखि मरिच खेती विस्तार गरेका संग्रौला उत्पादन राम्रो भए पनि बजार पाउन नसकेको बताउँछन् । संग्रौलासँग अघिल्लो वर्ष उत्पादन भएको थप २ क्विन्टल मरिच मौज्दात छ ।
“चार वर्ष अघिसम्म मरिचको नेपालमा नै राम्रो बजार पाएको थियो” संग्रौलाले भने, “०७२ र ०७३ सालमा मैले मरिच बेचेर वार्षिक ४ लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी गरेँ ।” “एक किलो मरिच उत्पादन गर्दा २ सय ५० रुपैयाँसम्म खर्च हुन्छ” संग्रौलाले भने, “मैले प्रतिकिलो ११ सय रुपैयाँसम्म मरिच बिक्री गरेँ, अहिले भने हरेक वर्ष मूल्य घट्दै गयो, पछिल्लो समय त बिक्री नै ठप्प छ ।” झापाका स्थानीय बजार र पर्साको विरगञ्जका किराना व्यापारीले मरिच खरिद गर्ने गरेको उनले सुनाए । मरिचले माग, फागुनमा उत्पादन दिने उनी बताउँछन् ।
सो समयमा राम्रो बजार पाएर थप खेती विस्तार गरेका संग्रौला यतिबेला उत्पादित मरिच कसरी बिक्री गर्ने भन्ने चिन्तामा छन् । उनीसँग अहिले २ हजार झ्याङ मरिच छन् । विगत २५ वर्ष अघिदेखि सुपारीको बोटको फेदमा मरिच खेती गर्दै आएका संग्रौलाले उत्पादन गरेको मरिचले ४ वर्ष यता बजार पाएको छैन । बिक्रीका लागि धेरै ठाउँका व्यापारीसँग सम्पर्क गरे पनि बेच्न नसकेको संग्रौलाले बताए । एक झ्याङबाट ३ किलोसम्म मरिच उत्पादन हुने उनले बताए । सुपारीको बोटमा लहरिएर जाने हुनाले कृषकले सुपारीको बोटमुनि मरिच लगाउने गरेका छन् ।
संग्रौला मात्र होइन बाहुनडाँगीकै बासिन्दाले एउटै जग्गामा दोहोरो आम्दानी लिने उद्देश्यले सुपारीको बोटमुनि मरिच लगाएका छन् । बाहुनडाँगी क्षेत्रका युवा पनि वैदेशिक रोजगारीभन्दा आफ्नै बारीमा नगदेजन्य खेती विस्तारमा व्यस्त देखिन्छन् । तर, उनीहरुलाई पनि उत्पादित मरिच कसरी बिक्री गर्ने भन्ने चिन्ता छ । बाहुनडाँगीका निलकण्ठ तिवारीले ४ विगाहमा सुपारीसँगै मरिच लगाएका छन् । यस वर्ष उत्पादित मरिचको ७० प्रतिशत बिक्री हुन नसकेको तिवारीले बताए । विगत ४ वर्षदेखि मरिच बिक्री हुन नसकेको तिवारी बताउँछन् । “बाहुनडाँगी भारतको सिमावर्ती क्षेत्र भएकाले त्यहाँ उत्पादित मरिच भारतीय व्यापारी आएर किन्ने गरेका थिए” उनले भने, “सरकारले उत्पादित मरिचको बजारीकरणमा ध्यान नदिएकै कारण मरिच बिक्री हुन सकेको छैन ।”
आयात बढ्दो
पछिल्ला हरेक वर्षको तथ्यांक हेर्ने हो भने मेची भन्सार कार्यालय काँकडभिट्टाबाट हुने मरिच आयात बढ्दो छ । आर्थिक वर्ष ०७५÷०७६मा मेची भन्सारबाट १ लाख २१ हजार ५ सय किलो मरिच आयात भएको भन्सार कार्यालयको तथ्यांकले देखाउँछ । जसको मूल्य ५ करोड १६ लाख ६८ हजार ३ सय ४३ रहेको छ । त्यस्तै आर्थिक वर्ष ०७६÷०७७को जेठ मसान्तसम्ममा मेची भन्सारहुँदै ३ लाख १५ हजार २५ किलो मरिच १३ करोड ५७ लाख ३३ हजार ७ सयमा आयात भएको मेची भन्सार कार्यालयको तथ्यांकले देखाउँछ । नेपालका उत्पादित मरिचले बजार नपाइरहेको अवस्थामा भारतबाट आयात हुने मरिचको दर भने हरेक वर्ष बढ्दो देखिन्छ । भारतबाट आयात हुने मरिच नेपाली बजारमा प्रतिकिलो ८ सय रुपैयाँसम्ममा बिक्री हुने गरेको छ ।
