हाम्रो देश नेपाल भौगोलिक धरातलका रुपमा अत्यन्तै मनमोहक रहेको छ । भौगोलिक संरचना हेर्दा अनुपम सुन्दरताको खानी हो हाम्रो देश नेपाल ।तर राजनैतिक अवस्था र नेपाली जनताको अवस्था हेर्ने हो भने अत्यन्तै दयनीय रहेको पाईन्छ । अपार विकासको सम्भावना रहेता पनि राजनैतिक खिचातानीले गर्दा नेपाली जनताले शान्तिको सास फेर्न सकेका छैनन् । कतिलाई यो राजनीति शब्द सुन्दैमा घिन लागेर आउँछ भने कतिपयलाई यसैमा रस भिजेको छ, दिनरात यसैको चर्चामा आफ्नो समय व्यतित गरिरहेका छन् । सबैको आ–आफ्नो रुची अनुसार नै धारणा रहेको हुन्छ ।
विगत २०४६ सालपछिको राजनैतिक अवस्था हेर्दा आम नेपाली जनताका मानव अधिकार र मौलिक हकहरु पञ्चायत शासनले खोसेको थियोे । तसर्थ नेपाली कांग्रेस र संयुक्त वाममोर्चाले संयुक्त रुपमा जनआन्दोलन गर्ने निर्णय गरी सर्वमान्य नेता गणेशमानको सिंहको नेतृत्वमा २०४६ साल फाल्गुण ७ बाट जनआन्दोलन सुरु भएको थियोे र यहि जनआन्दोलनका कारण पञ्चायत सरकारले चैत्र २६ गते वार्ता प्रारम्भ गरी चैत्र २६ गते रातको ११ बजे बहुदल घोषणा भयो । फलस्वरूप २०४६ सालको जनआन्दोलन सफल भएको थियोे ।उक्त आन्दोलनमा हजारौं आन्दोलनकारी गिरफ्तार भएका थिए ।साथै दर्जनौं नेपाली आमाका वीर सपुतहरुले ज्यान गुमाएका थिए ।आन्दोलनमा राजनैतिक पार्टी लगायत विभिन्न पेशा, व्यवसायमा संलग्न प्रबुद्ध वर्ग , किसान , मजदुर , डाक्टर , पाइलट , प्राध्यापक , शिक्षक कर्मचारी , विद्यार्थी , वकिल आदिले आ–आफ्नो क्षेत्रबाट सहयोग , समर्थन र सहभागिता जनाएका कारण निरंकुश निर्दलीय पञ्चायती व्यवस्थाले घुँडा टेक्न बाध्य भएको थियोे ।
वि.सं २०४६ सालको परिवर्तनपश्चात् नेपाली जनताले सबै क्षेत्रमा परिवर्तनको आकांक्षा राखेका थिए तर, राजनैतिक परिवर्तन भएपनि आर्थिक , सामाजिक क्षेत्रमा परिवर्तन हुन नसकेका कारण २०५२ सालदेखि नेकपा माओवादीले सशस्त्र जनआन्दोलन सञ्चालन गर्यो । शान्तिपूर्ण बाटोबाट समस्याको समाधान गर्न सरकार माओवादीबीच दुई पटकसम्म वार्ता भएता पनि सहमति कायम हुन सकेन । वार्ता भंग भयो , देशमा शान्ति सुरक्षा र अमनचयन कायम हुन सकेन । शेरबहादुर देउवाको नेतृत्वमा बनेको सरकारले अर्को संसदीय निर्वाचन गराउने गरी प्रतिनिधिसभा विघटनको सिफारिस गर्यो । यसरी राजनीतिको इतिहास बन्दै गयो तर, पनि नेपाली जनताको शान्तिको चाहना पूरा हुन सकेको देखिदैन ।प्रथम जनआन्दोलन २०४६ ले राजनीतिक , आर्थिक र सामाजिक क्षेत्रमा केही महत्वपूर्ण प्रयास गरेपनि देशमा चलेको प्रजातान्त्रिक शासन पद्धतिले भाषिक , धार्मिक , जातीय , सांस्कृतिक र क्षेत्रीय भेदभावपूर्ण अवस्थालाई समाप्त पार्न सकेन ।
यसै समयमा राजाको अध्यक्षतामा देशमा प्रत्यक्ष शासन व्यवस्था सुरु भएको थियोे ।लोकतन्त्रका पक्षधरहरुलाई थुनछेक गर्नेलगायतका अनेकौं सजाय दिन थालियो ।जुलुस सभा गर्न समेत बाधा अवरोध गर्ने कार्य भयो ।यस अवस्थामा राजनैतिक दलहरुको भूमिकालाई कमजोर बनाइयो ।बहुदलीय शासन व्यवस्थामा दलहरूबीचको प्रतिस्पर्धा र सरकार छिटोछिटो विघटन हुने क्रम चलिरहेको बेलामा वि.सं. २०५२ फाल्गुण १ गतेदेखि नेकपा माआोवादीले सशस्त्र जनयुद्ध सुरु गरेको थियोे । यता वि.सं. २०५८ जेष्ठ १९ गते नारायणहिटी राजदरबारमा ठूलो हत्याकाण्ड भई राजा वीरेन्द्रको वंश नै अन्त्य भएको थियोे । नेपाली जनताको लागि सबभन्दा कालो दिन बनेको थियोे ।जताततै रुवाबासी चलेको थियोे सबैका प्यारा राजाको अन्त्य भएको थियोे ।वि.सं. २०५९ असोज १८ गते राजा ज्ञानेन्द्रले संविधानको धारा १२७ प्रयोग गरी प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवालाई पदमुक्त गरी सम्पूर्ण अधिकार आफ्नो हातमा लिए ।लोकेन्द्रबहादुर चन्द र सूर्यबहादुर थापा क्रमशः प्रधानमन्त्री नियुक्त गरिए ।व्यापक जनदवाव र विरोधले गर्दा पुनः शेरबहादुर देउवालाई प्रधानमन्त्री नियुक्त गरिएको थियोे ।वि.सं २०६१ माघ १९ गते राजा ज्ञानेन्द्रले प्रधानमन्त्री देउवालगायत सबै नेताहरूलाई नजरबन्द गरी आफ्नो नेतृत्वमा सरकार गठन गरेका थिए । राजा ज्ञानेन्द्रको माघ १९ गतेको कदमपछि नेपाली जनताले व्यापक बिरोध गरे ।फलस्वरुप सात राजनैतिक दलले १० बर्षदेखि जनयुद्ध गरिरहेको नेकपा माओवादीसँग १२ बँुदे सहमति गरी आन्दोलनको पृष्ठभूमि तयार भएको थियोे । यसैअनुरुप २०६२ चैत २४ गतेदेखि लाखौं जनता सडकमा ओर्लेपछि जनताको अपार समर्थनले गर्दा २०६३ बैशाख ११ गते उक्त आन्दोलनले सफलता प्राप्त गरेको थियोे ।
१९ दिनको आन्दोलनपश्चात् देशमा लोकतन्त्र स्थापना भयो । आन्दोलनमा धेरै नेपाली जनताले ज्यान गुमाएका थिए । धेरै आमाबुबाको आँशु बगेको थियोे तर, जनआन्दोलनबाट केही उपलब्धि पनि प्राप्त भएको थियोे । उक्त प्राप्तिलाई तत्काल संस्थागत गर्न २०६३ जेठ ४ गते प्रतिनिधिसभाको घोषणा २०६३ जारी गरी राजतन्त्र , धर्म निरपेक्षता आदि बारेमा महत्वपूर्ण निर्णय गरिए । त्यसपछि राजनैतिक सहमतिका आधारमा नेपालको अन्तरिम संबिधान २०६३ जारी गरियो ।यस संबिधानबाट नेपाली जनताले के बझ्नुपर्छ भने २३८ वर्षे राजतन्त्रको अन्त्य गर्दै देशलाई संघीय गणतन्त्र घोषणा गरियो ।जनताद्वारा प्रत्यक्ष रुपमा निर्वाचित प्रतिनिधिबाट संबिधान लेख्न २०६४ चैत २८ गते नेपालमा पहिलोपटक संविधानसभाको चुनाव भई संविधान बनाउने प्रयत्न भयो तर, यसले मूर्त रुप लिन सकेन ।वि.सं.२०६९ जेठ १५ देखि संविधानसभाको कार्यकाल समाप्त भइसकेकाले मिति २०७० मंसिर ४ मा पुनः संविधानसभाको दोश्रो निर्वाचन भइ यस सभाले नेपालको संविधान निर्माण गरी २०७२ असोज ३ गते जारी भइसकेको छ । यसमा नेपाली कांग्रेसका सभापति तथा प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाले संविधानसभाबाट नेपालको संविधान २०७२ बनाउन महत्वपूर्ण निर्वाह गरेका थिए । तर, वर्तमान समयमा महान नेता सुशील कोइराला हामी माझ छैनन् ।
२०७२ सालमा संबिधान निर्माण भएपश्चात् भएको निर्वाचनबाट नेकपाको बहुमत प्राप्त भएकाले बहुमत प्राप्त दलको तर्फबाट के.पी. ओली नेपालको प्रधानमन्त्री भएका थिए भने राष्ट्रपतिमा बिद्या भण्डारी चयन भएकी थिइन् ।२०७४ को आमनिर्वाचनमा जनताले कम्युनिष्टहरुलाई झन्डैझन्डै दुईतिहाई सिट दिए, तर पनि कम्युनिष्टहरुले जनतालाई केही दिन सकेनन् । जनताले बहुमत दिएको कम्युनिष्ट आफ्नै घर झगडामा ब्यस्त रह्यो । जनता विकास र सम्बृद्धि चाहन्थे तर, यो ४३ महिनामा जनताले अपेक्षा गरेका कुनै पनि काम भएन ! हुन त देश र जनता लाई मृत्युशैय्यामा राखेर सत्ताको बार्गेनिङ गर्ने हाम्रा देशका राजनैतिक दल र उनीहरुका नेताबाट खै के आश गर्नु र ? २०७७ पुस ५ मा पुनः संसद बिघटन भई हाल शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री भएका छन् । देशमा राजतन्त्र , लोकतन्त्र , गणतन्त्र जे स्थापना भएपनि नेपाली जनताले क्रान्तिको मुहार हेर्न पाएका छैनन् , शान्तिको सास फेर्न पाएका छैनन् । आर्थिक , सामाजिक , सांस्कृतिक रुपमा विभेद भएको पाइन्छ ।नेतालाई मोज छ जनतालाइ बोझ छ ।व्यबहारिक रुपमा नेपाली जनता सार्वभौमसत्ता सम्पन्न नरहेको अवस्था छ । भ्रष्ट प्रशासन , कालो बजारी , महंगीको अन्त्य हुन सकेको छैन ।उत्पीडित , पिछडा, अल्पसंख्यक , किसान , मजदुर वर्गको शासन व्यवस्थामा प्रतिनिधित्व हुन सकेको छैन ।
देशमा दिनहँु द्वन्द्व चलिरहेको छ । एकजुट भइ देश विकासमा अघि बढ्ने भन्दा आफ्नो स्वार्थमा निर्लिप्त भई पाटी फुट्ने क्रम जारी छ । हत्या , हिंसा, बलात्कारका घटनालाई नियन्त्रण गर्ने कुनै दिगो कदम चालिएको छैन ।नेपाली जनताले मार खेपिरहनु परेको छ ।यो राजनीतिक इतिहास र वर्तमान अवस्थाबाट जनताले के आशा गर्ने । वर्तमान समयमा कोरोना महामारीले ल्याएको भयबाट सिर्जना भएको मानसिक रोगको रोकथाम कसरी गर्ने ? सरकार कमसेकम आफ्नो नेपाली जनताको भावनाको एकपटक कदर गर्ने कि ।सबै नेपाली जनताको सुखको सास फेर्ने दिन आओस् सरकारसँग नेपाली जनताको आग्रह यहि छ ।
