मनिषा चम्लागाईँ, २१ वैशाख । झापा ।
नमूना एकीकृत कृषि सहकारीमा आबद्ध महिला सदस्यले उत्पादन गरेको अचारले बजार पाउन सकेको छैन । झापा गौरादह नगरपालिकाका –५स्थित नमुना अचार लघु उद्योग सञ्चालनमा ल्याएर अचार उत्पादन गर्दै आएका महिलाले उत्पादन गरेको ६ लाख रुपैयाँ बढीको तयारी अचार लकडाउनका कारण बिक्री हुन नसकेको हो । अलकडाउन पूर्व भाटभटेनी सुपरमार्केट काठमाडौँले माग गरेको १ सय काटुन अचार ‘प्याकेजिङ’ गरी सकेर पनि पठाउन नसकेको कारण उद्योगमा नै थन्काउनु परेको नमुना अचार लघु उद्योगकी अध्यक्ष शकुन्तला प्याकुरेल बताउँछिन् । किसान महिलालाई स्वरोजगार बनाउने उद्देश्यले अचार उद्योग सञ्चालनमा ल्याइए पनि बिक्री गर्न नसक्दा रोजीरोटी नै गुग्ने अवस्था आएको उनको भनाई छ ।
“अचार बनाउन तयार गरिएको १० लाख रुपैयाँ बढीको आवश्यक कच्चापदार्थ भण्डार गरेर राखेका छौँ” प्याकुरेलले भनिन्, “तयारी अचार त कोरोना त्रास हटेर सहज अवस्था आए एक वर्ष भित्र बेच्न सकिन्छ ।” “यो समय काँचो आँपको सिजन हो” प्याकुरेल भन्छिन्, “लकडाउनले गर्दा आँपसमेत खरिद गर्न सकिएन ।” सहकारीमा आवद्ध सात जना महिला लकडाउन पूर्व दैनिक जसो अचार बनाउन व्यस्त हुन्थे । उनीहरुले आवश्यकता अनुसार ज्यालादारीमा कामदारसमेत लगाउने गरेका थिए ।
लक्ष्य विश्व बजारमा पु¥याउने
उद्योगमा उत्पादित अचार विभिन्न ठाउँबाट सहकारीको अवलोकमा आउने विदेशी पाहुनाले खरिद गर्ने गर्छन् । बाँकी अचार नेपालकै भाटभटेनी सुपर मार्केट, गोर्खा डिपार्टमेन्ट स्टोर इटहरी, दमकमा बिक्री हुन्छ । उनीहरु स्थानीय कृषिउपज प्रयोग गरेर अचार बनाउँछन् । इलाम, पाँचथरबाट किसानसँग सम्पर्क गरेर अकवरे खोर्सानी खरिद गर्ने गरेका छन् । स्वदेशमै केही गर्नु पर्छ भन्ने सोच बनाएका उनीहरुले आफ्नै लगानीमा अचार उद्योग सञ्चालमा ल्याएका हुन् । अचार व्यवसायबाट उनीहरुले आम्दानीसमेत सुरु गरेका छन् । सिजनमा प्रतिमहिना २ लाख ५० हजारसम्मको अचार बिक्री गरेको उद्योगमा आबद्ध महिला बताउँछन् ।
उद्योगमा ६ प्रकारका अचार उत्पादन गरिन्छ । अकबरेमा कागती मिक्स, अकबरे दाना, तामा र अकबरे, आँपकोे मिक्स र मेथी र जमारा मिक्स र मेथी । दैनिक ६० वट्टा अचार उत्पादन गर्छन् । “विदेशबाट आएको रेडिमेट अचारको गुणस्तरबारे ज्ञान हुँदैन, हाम्रो देशमा कस्तो अचार भित्रिएको छ भन्ने ज्ञान हामीलाई हुँदैन” अचार निर्माण समितिकी सचिव खिना नेपाल भनिन्, “हामीले समय समयमा गुणस्तर मापन गराएर मात्र बजार पुर्याउने गछौँ, हाम्रो अचार गुणस्तरीय छ ।” मिक्स र दाना अकवरे अचारको माग बढी रहेको उनले बताइन् । सुरुवाती चरणमा १ सय ६० वट्टा अचार उत्पादन गरेर व्यवसाय सुरु गरेका उनीहरुले अचार बनाउनका लागि कागति, खोर्सानी, जलपाई, गाँजर भण्डारण गरेर राखेको सदस्य गंगा चापागाईँले बताइन् । फूर्सदको समय सदुपयोग गर्ने सोच बनाएर अचार बनाउन सुरु गरेका उनीहरु अहिले यो नै आफ्नो व्यवसाय बनेको सुनाउँछन् । अचार बनाएरै राम्रै आम्दानी गर्न सकिने नेपाल बताउँछिन् ।
उनीहरुले उत्पादन बढाएर उत्पादित अचारलाई विश्व बजारमा पु¥याउने लक्ष्य राखे पनि अहिले स्थानीय बजनरमासमेत पु¥याउन समस्या हुने थालेको छ । अन्य समयमा भने बजारमा जाँदा ग्राहकबाट आउने प्रतिक्रियाले अझ हौसला मिलेको छ उनीहरु सुनाउँछन् । बजार व्यवस्थापनमा समूहका सदस्य आफैँ खट्छन् । व्यवसाय सुरु गरेको केही समय गाह्रो भए पनि अहिले बजारीकरणमा कुनै समस्या नरहेको संस्थाकी उपाध्यक्ष भुमिका खतिवडा बताउँछिन् । नेपालमा खोलिएका अधिकांश उद्योगले विदेशी कच्चापदार्थ प्रयोग गर्ने गरेका कारण नेपाली उल्पादनले बजार गाह्रो हुने गरेको खतिवडाको भनाई छ । अचारमा नेपाली कच्चापदार्थको मात्रै प्रयोग गर्ने गरेको उनले सुनाए । उनीहरुले आफू मात्र नभएर, गाउँका अन्य महिलालाई समेत रोजगारी दिँदै आएका थिए । उत्पादित अचारलाई ठूलो बजारमा बिक्री गर्न ढुवानीका लागि लाग्ने खर्चले गर्दा आफू जस्ता उद्योगीलाई व्यवसाय गर्न केही समस्या रहेको उनीहरुले सुनाए । अचारले खानाको स्वादलाई जसरी बदलिदिन्छ त्यसैगरी समूहमा आवद्ध महिला सदस्यको जीवनस्तर पनि परिवर्तन गरिदिएको छ । सरकारी तहबाट यस प्रकारका उद्योगलाई थप प्रोत्साहन गर्न सके नेपालमै लगानी गरेर राम्रो आम्दानी गर्ने सम्भावना नजिकिन्छ ।
सरकारले गत वर्ष मुलुकभरका एक सय पर्यटकीय गन्तव्य घोषणा गर्दा गौरादहको एकीकृत खेती पनि सूचीकृत भएको थियो । उक्त घोषणाअनुसार खेतीमा कृषि पर्यटनका लागि अहिले आवश्यक भौतिक निर्माणको तयारी भइरहेको छ । सहकारीले सामूहिक गाईपालन, माछापालन पनि गरिरहेको छ । उन्नति परियोजनाको सुगन्धित तेल उत्पादन गर्ने मेसिन पनि सहकारीको कार्यालय परिसरमा राखिएको छ । उक्त मेसिनबाट निस्कने सुगन्धित पानीबाट साबुन बनाउने गरेको नमूना एकीकृत कृषि सहकारीका अध्यक्ष वेदनिधि चापागाईँ बताउँछन् ।
