इलाम, भदौ २९ । बाँसको चोयालाई नाङ्लो, डालो, ढोका,झक र चित्रामा परिणत गर्ने सीप भएका दिलबहादुर राईलाई गाउँघरमा बाङ्दले कोपा नामले चिनिन्छ ।
इलामको माई नगरपालिका १० करेलेमा बिगत २१ वर्षदेखि बसोबास गर्दै आएका उनी शारीरिक रुपमा अपांग हुन् । उनको जीविकोपार्जनको माध्यम भनेको नै बुनाइ हो । ‘२० वर्षको हुँदा घुँडामा पिलो जस्तो घाउ देखा परेको थियो,त्यही घाउले एक बर्ष थलो पा¥यो , घाउ निको भयो तर खुट्टा सिधा भएन’ उनी भन्छन् ।
पाँचथरको तमाखे ८ मा २०२३ सालमा जन्मेका बाङदलेले कोपा आर्थिक अवस्था कमजोर भएका कारण अस्पताल,डाक्टर र औषधिको दर्शन गर्न पाएनन् । उपचार गर्न नपाएर नै आफू यो अवस्थामा रहेको उनको भनाइ छ । बाहिर कतै हिड्डुल गर्न नसकेपछि बुबासँग बाँसको नाङ्लो लगायतका समान बुन्न सिकेर अहिले यही माध्यमबाट घरपरिवार चलाउँदै आइरहेको उनले बताए ।
उनी भन्छन् , ‘मर्नु भन्दा बौलाहा हुनु निको भनेजस्तै हो म अरु काम गर्न सक्दिनँ । फाइदा केही छैन जङ्गलबाट बाँस ल्याउनु पर्छ,आफू सक्दिनँ खेताला लगाउनु पर्छ भनेको बेला मान्छे पाइन्न ।’ उनलाई एउटा नाङ्लो बुन्न दुई दिन लाग्छ । त्यसवापत उनी ५ सय रुपैयाँ लिन्छन् । त्यस्तै डालो बुन्न एक दिन लाग्छ । डालोको २ सय,डोकाको २ सय पचास,चित्रा प्रतिगोटा २ सय लिन्छन् । उनलाई त्यति कमाइले पुग्दैन ।कहिलेकाहि कुनै रात भोकभोकै कटाउनु पर्छ । ‘गरिब भएपछि कसैले पत्याउदैनन् त्यसमा म अपांग, मर्दा दबाउने जग्गा छैन । बसाई आएको ३ बर्षसम्म आफन्तकोमा बसोबास गरियो ।१८ वर्षदेखि बार्षिक ३ हजार तिर्दै अर्काको बारीमा बसेका छौ ’ बाङ्दले भन्छन् ।
ओरालो लागेको मृगलाई बाछाले पनि खेद्छ भनेझै उनको श्रीमती अमृता राई शारीरिक सपांग भए पनि बिगत पाँच बर्षदेखि अस्वस्थ छिन्। छालाको रोग देखा परेपछि श्रीमतीको उपचार गराउन आफूसँग भएको जायजेथा गाई गोरु बेचेर उपचार गराएपनि निको नभएको उनी बताउँछन् एउटी छोरीलाई पढाउन नसकेर बिबाह गराइदिए ।
आफूसँग नेपाली नागरिकता नभएको कारण सरकारले दिने अपांगता परिचयपत्र तथा सो अनुसारको सेवा सुबिधाबाट बन्चित भएको उनी दुखेसो गर्छन्् ।
उनी भन्छन् ‘ बिरामी भएर थलो परेका बेला गाउँमा नागरिकता बनाउने टोली आएको थियो तर आमाबुबाले पनि वास्ता गरेनन् ।’ कसैले सहयोग गरे र कतैबाट आर्थिक स्रोत जुटाउन सके फेरि एकपटक प्रयास गर्ने उनले बताए ।
