रमेश नेपाल,
२०४६ सालको राजनीतिक परिवर्तनसँगै २०४७ सालमा जारी भएको नयाँ संविधानअनुसार प्रतिनिधिसभा, राष्ट्रियसभाका साथै स्थानीय तहको निर्वाचन भयो। अन्तरिम सरकारको नेतृत्व गरेका नेता कृष्णप्रसाद भट्टराई पार्टीले बहुमत प्राप्त गरेपनि निर्वाचनमा पराजित भए । प्रतिनिधिसभा निर्वाचनबाट बहुमत प्राप्त गरेको कांग्रेसले गिरिजाप्रसाद कोइरालाको नेतृत्वमा नयाँ सरकार गठन गर्याे। निर्वाचन परिणामसँगै कांग्रेसभित्र असन्तुष्टि बढ्दै गएको थियो। कांग्रेस नेतृत्व सरकारले राजनीतिक स्थायित्वसहित मुलुकमा आर्थिक विकासको सुरुवात गरेको थियो। तर, पार्टीभित्रको विवाद उत्कर्षमा पुग्दा संसदमा सरकारले ल्याएको नीति तथा कार्यक्रम असफल भयो। कांग्रेसकै सांसदले पार्टी नेतृत्वको सरकारले ल्याएको नीति तथा कार्यक्रम संसदबाट पारित गर्न असहयोग गरेपछि गिरिजाप्रसाद कोइरालाले प्रतिनिधिसभा विघटन गर्दै मध्यावधि निर्वाचनको बाटो रोजे।
कोइराला नेतृत्व सरकारले २०५१ असार ३ गते कात्तिक २९ का लागि निर्वाचन गर्ने मिति घोषणा गरेको थियो । अब भने फेरि पनि दलहरुलाई चुनाव लागिसकेको थियो ।देशभरि फेरि पनि मुख्य रुपमा नेपाली कांँग्रेस र नेकपा एमाले बिचमा टक्कर हुने लगभग निश्चित थियो । दलहरु आ– आफ्नै एजेन्डा लिएर चुनावमा होमिएका थिए । कांग्रेसले भन्थ्यो,‘हामीले जनताको निम्ति काम गर्न थालिसकेका थियौँ हामी बिचको थोरै मनमुटावले गर्दा हो अब भने हामी कांग्रेसीहरु एक भएका छौ,फेरि पनि हामीलाई बहुमत दिनु भयो भने हामीले थालेका विकासका कामहरु पूरा गर्नेछौँ’ भन्दै जनतालाई फकाउँदै हुन्थे भने एमालेहरु पनि ‘कांग्रेसलाई बहुमत दिँदा पनि केही काम गर्न सकेन, उनीहरुको आपसी द्वन्द्वले राज्यले फेरि करोडौ रुपैयाँ खर्च गरेर चुनाव गर्नु पर्यो । त्यसैले अब कांग्रेस हैन हामीलाई मतदान गरेर बहुमत दिनुस् हामी बनाउँछौँ देश,हामी गरिबका पार्टी हौँ,हाम्रो सरकार आयो भने देशमा सुकुम्बासी कोहि रहँदैनन्, हामी तपाईंहरुलाई जग्गा उपलब्ध गराउँछौँ ,जग्गा भएर पनि धनीपुर्जा नभएकाहरुलाई धनीपुर्जा दिलाउँछौ’ यस्तै यस्तै आश्वासन बाँड्दै भोट माग्दथे भने पूर्वपञ्चहरुको पार्टी राप्रपा पनि कांग्रेस, कम्युनिष्टलाई दोषी ठहराउँदै भोट माग्न ब्यस्त देखिन्थे ।
अब भने म पनि निकै बुझ्ने भैसकेको थिएँ ।म बसेको क्षेत्र तत्कालीन झापा क्षेत्र नम्बर ३ मा पनि चुनावको माहौल निकै तातिएको थियो ।एमालेले राधाकृष्ण मैनालीको ठाउँमा देबीप्रसाद ओझालाई उठाएको थियो । नेपाली कांग्रेसले सायद गोपालकुमार बस्नेत हुनु पर्छ ।त्यस्तै राप्रपाले चन्द्र डाँगीलाई उम्मेद्वार बनाएको थियो । हाम्रो गाउँ बिचार्नीमा त्यस बखत खुब चुनावी माहौल तातेको थियो । धेरै एमाले समर्थक थिए भने अलिक थोरै कांँग्रेसको । राप्रपाको समर्थक भने धेरै मात्रामा घटेका थिए । जसको कारण थियो केशबकुमार बुढाथोकीको कांँग्रेस प्रवेश । २०४८ को चुनावमा नराम्रो हार ब्यहोरेका कारण केशबकुमार बुढाथोकी राप्रपा त्यागेर नेपाली कांँग्रेसमा प्रवेश गरेका थिए ।त्यसैकारण उनको खेती कमाउने र उनका समर्थकहरु प्रायः सबै नेपाली कांँग्रेसमा प्रवेश गरिसकेका कारण राप्रपाको मत ज्यामिरगढी गा. वि. स. मा अत्यन्तै न्यून थियो । २०५१को निर्वाचनमा केशबकुमार बुढाथोकी झापा क्षेत्र नम्बर ६ बाट नेपाली कांग्रेसका तर्फबाट उम्मेद्वार बनेका थिए । निर्वाचन आचारसंहिता उल्लंघन नहोस् भनेर निर्वाचन आयोगले चुनाव प्रचार प्रसारमा धेरै कडाई गरेको थियो ।
निर्वाचनलाई स्वच्छ, स्वतन्त्र, निष्पक्ष, धाँधलीरहित र शान्तिपूर्ण रूपमा सम्पन्न गराउन सत्तापक्ष, प्रतिपक्ष, राजनैतिक दल, उम्मेदवारहरूको महत्वपूर्ण भूमिका रहेको भन्दै निर्वाचन आयोगले निर्वाचन आचारसंहितालाई मान्यता प्राप्त राजनीतिक दलहरूसितको सहभागितामा आवश्यकता अनुसार परिमार्जन गरी वि.सं. २०५१ सालको आम निर्वाचनका लागि निर्वाचन आचारसंहिता तयार गरेको थियो। यसरी तयार गरिएको आचारसंहिताको पालना गर्नु सरकारी निकायहरू, पदाधिकारीहरू, सरकारी पक्ष, प्रतिपक्ष, राजनीतिक दल, उम्मेदवारलगायत सबै पक्षको कर्तव्य हुने व्यवस्था थियो। निर्वाचन
आचारसंहितालाई मुख्य रूपमा राजनीतिक दलहरू एवं स्वतन्त्र उम्मेदवारहरूले पालना गर्नुपर्ने आचरण र सरकारले पालन गर्नुपर्ने आचरण गरी दुई भागमा विभाजन गरिएको थियो। निर्वाचनसंग सम्बद्ध कर्मचारी तथा सुरक्षा अधिकारीहरूलाई सहयोग र सघाउ पुर्याउनु सबै दल तथा उम्मेदवारको कर्तव्य हुनेछ । निर्वाचनमा खटिने कर्मचारीहरूलाई आफ्नो कर्तव्य पालना गर्ने सिलसिलामा कसैले कुनै डर, त्रास, धम्की दिई कर्तव्य पालना गर्नबाट बिचलित गराउनु हुँदैन। मतदाताको वास्तविक इच्छाविपरीत मतदान गर्न बाध्य गराउनु हुँदैन। प्रचार–प्रसारको सन्दर्भमा प्रयोग गरिने भाषा शिष्ट र संयमित हुनुपर्दछ। निर्वाचनसम्बन्धी ऐन नियमहरूको पूर्ण पालना गर्नु पर्दछ। उम्मेदवारले मतदानको दिनभन्दा ४८ घण्टा अघिदेखि मतदान कार्य सम्पन्न नभएसम्म निर्वाचन क्षेत्रभित्र जुलुस, नारा वा अन्य कुनै प्रकारले प्रचार–प्रसार गर्नु हुँदैन जस्ता कुरा समेटिएको थियो।
२०५१ कात्तिक २९ गते भएको आम निर्वाचनमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले)ले ८८, नेपाली कांग्रेसले ८३, राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी २०, नेपाल मजदुर किसान पार्टी ४, नेपाल सद्भावना पार्टी ३ र स्वतन्त्र ७ जना निर्वाचित भएका थिए। सातजना महिला पनि निर्वाचित भएका थिए। निर्वाचनमा ८६ मतदान केन्द्रमा पुनः मतदान भएको थियो। उक्त चुनावमा दलगत ७४ र स्वतन्त्र १२ महिला उम्मेदवार थिए भने पुरुष संख्या १ हजार ३ सय ५६ जना थिए भने स्वतन्त्र उम्मेदवार जम्मा संख्या ३ सय ८५ जना थिए। दलगत उम्मेदवार संख्या १ हजार ५७ जना थियो भने धरौटी जफत भएका उम्मेदवार ८ सय ९ जना थिए। निर्वाचनमा जम्मा १४ सय ४२ जना उम्मेदवार बनेका थिए। हाम्रो क्षेत्रमा नेकपा एमालेका देबीप्रसाद ओझा बिजयी बनेका थिए ।
निर्वाचनबाट संसद्को ठूलो दल बनेको एमालेले मनमोहन अधिकारीको नेतृत्वमा अल्पमतको सरकार गठन गरेको थियो। नेपाल कम्युनिस्ट नेतृत्वमा गठन भएको यो नै पहिलो सरकार थियो।
